Ա. Մոգուչի. «Երբեմն շատ վիրավորական է և ցավոտ, պարզապես անտանելի»03.07.2016
Ներկայացնում ենք Սանկտ-Պետերբուրգի Տովստոնոգովի անվան Մեծ դրամատիկական թատրոնի և Մոսկվայի «Ստանիսլավսկի» էլեկտրաթատրոնի գեղարվեստական ղեկավարներ Անդրեյ Մոգուչիի և Բորիս Յուխանանովի որոշ մտքեր, որոնք նրանք արտահայտել են 2016թ.-ի «Ոսկե դիմակ» ազգային մրցանակաբաշխության օրերին անցկացված «Ինչ է լավը և ինչ է վատը» խորագիրը ստացած հանդիպման ժամանակ:
Կրթական համակարգի մասին
Անդրեյ Մոգուչի – Ես կարծում եմ, որ ոչ մի ուսուցիչ չի կարող ասել, թե ով է իր աշակերտը, սակայն յուրաքանչյուր աշակերտ կարող է ասել, թե ով է իր ուսուցիչը: Երբ որդիս ավարտում էր Կինոյի համառուսաստանյան պետական ինստիտուտը (ВГИК), ես որոշեցի նվիրել նրան Անդրեյ Տարկովսկու դասախոսությունների իմ սիրելի բրոշյուրը, որը ես վերջին անգամ բացել էի 30 տարի առաջ:
Մտածեցի, լավ, նվիրելուց առաջ, արի, մեկ անգամ էլ թերթեմ: Բացում եմ, և տեսնում, որ այն ամբողջությամբ հատիկաքաղ եմ արել: Սկսում եմ կարդալ և հասկանալ, որ բոլոր այս տարիներին ես ապրել եմ Տարկովսկու գաղափարներով: Մեզնից յուրաքանչյուրը, թերևս, կոլեկցիոներ է: Ես կարող եմ թվարկել, թե ումի՞ց՝ ի՞նչ եմ «գողացել»: Այսպիսի յուրացումները խաղային մասնագիտությունների յուրահատկությունն են:
Երիտասարդ ռեժիսորների մասին
Բորիս Յուխանանով – Անդրեյ, քեզ չի՞ թվում, որ ժամանակակից թատրոնը... բոլորովին թռցրել է խելքը, որ մարդը դարձել է կախյալ իր սեփական դիրքից, «ժամանակակից ռեժիսոր» լինելու անհրաժեշտությունից:
Անդրեյ Մոգուչի – Իհարկե, լինում են պահեր, երբ արվեստի չափանիշները կորչում են, սակայն, ես կարծում եմ, այդ գործընթացը բնական է: Ահա Ալեքսանդր Բորովսկին, «Ռուսական թանգարան»-ի նորագույն հոսանքների բաժնի վարիչը, մի անգամ տեսնելով ինչ-որ պերֆորմենսիստների, ասել է. «Ես այն դեռ չեմ նշանակել որպես արվեստ»: Այսինքն, այն ամենը, որ չի նշանակվել որպես արվեստ, արվեստ չի հանդիսանում: Եվ այն ամենը, որ նշանակվում է արվեստ, սկսում է արվեստ լինել: Այնպես որ մենք ապրում ենք խելքը թռցրած արվեստի ժամանակաշրջանում: Բայց արդյունքում այն կվերածվի իմաստավորված ձևի:
Այն մասին, թե ինչպե՞ս է ծնվում ներկայացման մտահղացումը
Անդրեյ Մոգուչի – Ես իմ կյանքում բարի կամքով արել եմ, ըստ էության, մեկ ներկայացում: Դա «Դպրոց հիմարների համար»-ն է: Իսկ մնացածը, եթե չպատվիրեին, ես բազմոցից չէի բարձրանա: Շատ են հարցնում, թե ինչու՞ եմ բեմադրել «Հարբածները» ներկայացումը: Ինձ թվում էր, որ այդ պիեսը պետք է խաղացվեր դահլիճում, որտեղ շատ ոսկի ու ամուրներ կան: Պիեսը ժամանակակից է, Մեծ դրամատիկական թատրոնի համար բավականին արմատական, ընթանում է Մեծ բեմում, և դա, ընդհանուր առմամբ, արարք է: Իսկ արարք կատարելու ունակությունը իմ համար շատ կարևոր է: Սա նույնպես Տարկովսկու այն դասախոսություններից է...
Թատրոնի իրական իմաստի մասին
Բորիս Յուխանանով – Խոսել «իրական իմաստի մասին» շատ վտանգավոր է: Նա, ով դրա մասին խոսում է, իր գրպանն է դնում ճշմարտության իրավունքը: Մի խոսքով դա ուղղորդում է դեպի ֆաշիզմ: Այդպիսի զրույցը թատրոնը կանգնեցնում է գաղափարախոսության ճանապարհի վրա, որը նրան կարող է ջարդուխուրդ անել՝ իր վրա աճող մոխրագույն խոտի մեջ սվաստիկա կոնսերվացրած մոտակա ժայյռի ելուստին բախվելով:
Քննադատների ու քննադատության մասին
Բորիս Յուխանանով – Քննադատությունը թատրոնի անբաժանելի մասն է և քննադատին հեռացնելու կոչը չափազանց անմեղսունակ է: Դա ինձ հիշեցնում է 30-ական թվականների կոչերը: Քննադատը լուսավորյալ, առաքինի պրոֆեսիոնալն է: Այդ մասնագիտությունը պահանջում է հսկայական հմտություններ և իքնազարգացում: Ես կոչ եմ անում նրան տալ արժանի կարգավիճակ: Մանավանդ հիմա, երբ հայտնվել են հսկայական թվով հրեշավոր կերպարներ ու մարդիկ, ովքեր սեփականաշնորհում են իշխանությունը թատրոնի վրա, իրենց են արտոնում փորձաքննության և գաղափարախոսության ձևավորումը, ճնշում են գործադրում թատրոնի վրա լոբբիստական մեթոդների օգնությամբ... Պետք է վճռական «ոչ» ասել խավարի ուժերին և Մորդորին: Ի՞նչ ես դու մտածում քննադատների մասին:
Անդրեյ Մոգուչի – Մենք հիմա նախապատրաստում ենք «Անոնիմ քննադատ» նախագիծը: Այն պարբերաբար կհայտնվի YouTube-ում: Հենց դրա մեջ էլ կվերլուծվի քննադատությունը:
Բորիս Յուխանանով – Դա կստացվի քննադատության քննադատությու՞ն:
Անդրեյ Մոգուչի – Այո: Ինձ թվում է դա նրանց արտադրամասի հետ մեր արտադրամասի համագործակցության ձևերից մեկն է:
Կոմմերցիոն թատրոնի մասին
Անդրեյ Մոգուչի – Երբ մշակույթի նախարարությունը ասում է, որ սուբսիդիան պետք է ուղիղ կախվածություն ունենա տոմսարկղից, հանդիսատեսի թվաքանակից, դրա համար կարելի է վիճել, բայց և այնպես ստիպված պետք է ապրես այդ կոորդինատների համակարգում: Փող աշխատելն այդքան բարդ չի՝ երկու-երեք հնարք՝ և դահլիճը կլցվի: Սակայն Մեծ դրամատիկական թատրոնի համար այդ ճանապարհով գնալը, իմ կարծիքով, ճիշտ չի: Ինչի մասին ես տաք վեճեր եմ ունենում կեղծ քաղաքականություն անողների հետ:
Մեծ դրամատիկական թատրոնի մասին
Անդրեյ Մոգուչի – Իմ համար Մեծ դրամատիկական թատրոնում աշխատանքը կարիերայի հարց չի, այլ նոր գեղարվեստական հանձնարարություն, որը ինձ, որպես արվեստագետի, հետաքրքիր է:
Խաղացանկային քաղաքականության մասին
Անդրեյ Մոգուչի – Մեծ դրամատիկական թատրոնի ձևաչափի փոփոխության առաջին քայլը պետք է լիներ բավականին կտրուկ: Այդ իսկ պատճառով շատ բաներ արվում էին ժխտման էներգիայի մեջ: Ոչ մի դասական գործ մաքուր տեսքով չի բեմարվել՝ ծայրահեղ դեպքում, գոնե՝ ես: Իսկ հիմա մենք, ընդհակառակը, անցնում ենք դասական պիեսներին: Իհարկե, ես պլանավորում եմ խաղացանկը, բայց պլանները կարող են փոխվել: Մեր համակարգը թույլատրում է պլանավորումը դարձնել շատ ճկուն: Իսկական երազանքս է՝ սկսել հեռահար պլանավորումը, սակայն իմ մեջ արվեստագետը դեռ գերակայում է կազմակերպիչին: Երկրորդ քայլը ես տեսնում եմ խաղացանկի փոփոխության մեջ: Բայց այդ մասին ես կպատմեմ հետո...
Տովստոնոգովի մասին
Անդրեյ Մոգուչի – Թող որ Տովստոնոգովի ստեղծագործությունները կարող են լինել չպահանջարկված, որովհետև ժամանակն ուրիշ է և օդն է ուրիշ, սակայն նրա մասնագիտական մոտեցումը մինչև այժմ հրատապ է: Նախ՝ այդ մարդը զարմանալի տատանվող էր: Իսկ դա հիմնավորապես կարևոր է: Երկրորդ՝ նրա արտահայտությունները, որ դասականը չի կարելի բեմադրել ինչպես դասական, որ արվեստում չկան սահմանափակումներ և տաբուներ, նույնպես մնում են հարազատ այսօրվա ոգուն:
Դերասանների մասին
Ես շատ եմ սիրում այն մարդկանց, ում հետ աշխատում եմ: Նրանք բարդ են, անկանխատեսելի, պարադոքսային: Երբեմն շատ վիրավորական է և ցավոտ, պարզապես անտանելի: Բայց սերը հաղթում է ամեն ինչ:
Ներկայացնում ենք Սանկտ-Պետերբուրգի Տովստոնոգովի անվան Մեծ դրամատիկական թատրոնի և Մոսկվայի «Ստանիսլավսկի» էլեկտրաթատրոնի գեղարվեստական ղեկավարներ Անդրեյ Մոգուչիի և Բորիս Յուխանանովի որոշ մտքեր, որոնք նրանք արտահայտել են 2016թ.-ի «Ոսկե դիմակ» ազգային մրցանակաբաշխության օրերին անցկացված «Ինչ է լավը և ինչ է վատը» խորագիրը ստացած հանդիպման ժամանակ:
Կրթական համակարգի մասին
Անդրեյ Մոգուչի – Ես կարծում եմ, որ ոչ մի ուսուցիչ չի կարող ասել, թե ով է իր աշակերտը, սակայն յուրաքանչյուր աշակերտ կարող է ասել, թե ով է իր ուսուցիչը: Երբ որդիս ավարտում էր Կինոյի համառուսաստանյան պետական ինստիտուտը (ВГИК), ես որոշեցի նվիրել նրան Անդրեյ Տարկովսկու դասախոսությունների իմ սիրելի բրոշյուրը, որը ես վերջին անգամ բացել էի 30 տարի առաջ:
Մտածեցի, լավ, նվիրելուց առաջ, արի, մեկ անգամ էլ թերթեմ: Բացում եմ, և տեսնում, որ այն ամբողջությամբ հատիկաքաղ եմ արել: Սկսում եմ կարդալ և հասկանալ, որ բոլոր այս տարիներին ես ապրել եմ Տարկովսկու գաղափարներով: Մեզնից յուրաքանչյուրը, թերևս, կոլեկցիոներ է: Ես կարող եմ թվարկել, թե ումի՞ց՝ ի՞նչ եմ «գողացել»: Այսպիսի յուրացումները խաղային մասնագիտությունների յուրահատկությունն են:
Երիտասարդ ռեժիսորների մասին
Բորիս Յուխանանով – Անդրեյ, քեզ չի՞ թվում, որ ժամանակակից թատրոնը... բոլորովին թռցրել է խելքը, որ մարդը դարձել է կախյալ իր սեփական դիրքից, «ժամանակակից ռեժիսոր» լինելու անհրաժեշտությունից:
Անդրեյ Մոգուչի – Իհարկե, լինում են պահեր, երբ արվեստի չափանիշները կորչում են, սակայն, ես կարծում եմ, այդ գործընթացը բնական է: Ահա Ալեքսանդր Բորովսկին, «Ռուսական թանգարան»-ի նորագույն հոսանքների բաժնի վարիչը, մի անգամ տեսնելով ինչ-որ պերֆորմենսիստների, ասել է. «Ես այն դեռ չեմ նշանակել որպես արվեստ»: Այսինքն, այն ամենը, որ չի նշանակվել որպես արվեստ, արվեստ չի հանդիսանում: Եվ այն ամենը, որ նշանակվում է արվեստ, սկսում է արվեստ լինել: Այնպես որ մենք ապրում ենք խելքը թռցրած արվեստի ժամանակաշրջանում: Բայց արդյունքում այն կվերածվի իմաստավորված ձևի:
Այն մասին, թե ինչպե՞ս է ծնվում ներկայացման մտահղացումը
Անդրեյ Մոգուչի – Ես իմ կյանքում բարի կամքով արել եմ, ըստ էության, մեկ ներկայացում: Դա «Դպրոց հիմարների համար»-ն է: Իսկ մնացածը, եթե չպատվիրեին, ես բազմոցից չէի բարձրանա: Շատ են հարցնում, թե ինչու՞ եմ բեմադրել «Հարբածները» ներկայացումը: Ինձ թվում էր, որ այդ պիեսը պետք է խաղացվեր դահլիճում, որտեղ շատ ոսկի ու ամուրներ կան: Պիեսը ժամանակակից է, Մեծ դրամատիկական թատրոնի համար բավականին արմատական, ընթանում է Մեծ բեմում, և դա, ընդհանուր առմամբ, արարք է: Իսկ արարք կատարելու ունակությունը իմ համար շատ կարևոր է: Սա նույնպես Տարկովսկու այն դասախոսություններից է...
Թատրոնի իրական իմաստի մասին
Բորիս Յուխանանով – Խոսել «իրական իմաստի մասին» շատ վտանգավոր է: Նա, ով դրա մասին խոսում է, իր գրպանն է դնում ճշմարտության իրավունքը: Մի խոսքով դա ուղղորդում է դեպի ֆաշիզմ: Այդպիսի զրույցը թատրոնը կանգնեցնում է գաղափարախոսության ճանապարհի վրա, որը նրան կարող է ջարդուխուրդ անել՝ իր վրա աճող մոխրագույն խոտի մեջ սվաստիկա կոնսերվացրած մոտակա ժայյռի ելուստին բախվելով:
Քննադատների ու քննադատության մասին
Բորիս Յուխանանով – Քննադատությունը թատրոնի անբաժանելի մասն է և քննադատին հեռացնելու կոչը չափազանց անմեղսունակ է: Դա ինձ հիշեցնում է 30-ական թվականների կոչերը: Քննադատը լուսավորյալ, առաքինի պրոֆեսիոնալն է: Այդ մասնագիտությունը պահանջում է հսկայական հմտություններ և իքնազարգացում: Ես կոչ եմ անում նրան տալ արժանի կարգավիճակ: Մանավանդ հիմա, երբ հայտնվել են հսկայական թվով հրեշավոր կերպարներ ու մարդիկ, ովքեր սեփականաշնորհում են իշխանությունը թատրոնի վրա, իրենց են արտոնում փորձաքննության և գաղափարախոսության ձևավորումը, ճնշում են գործադրում թատրոնի վրա լոբբիստական մեթոդների օգնությամբ... Պետք է վճռական «ոչ» ասել խավարի ուժերին և Մորդորին: Ի՞նչ ես դու մտածում քննադատների մասին:
Անդրեյ Մոգուչի – Մենք հիմա նախապատրաստում ենք «Անոնիմ քննադատ» նախագիծը: Այն պարբերաբար կհայտնվի YouTube-ում: Հենց դրա մեջ էլ կվերլուծվի քննադատությունը:
Բորիս Յուխանանով – Դա կստացվի քննադատության քննադատությու՞ն:
Անդրեյ Մոգուչի – Այո: Ինձ թվում է դա նրանց արտադրամասի հետ մեր արտադրամասի համագործակցության ձևերից մեկն է:
Կոմմերցիոն թատրոնի մասին
Անդրեյ Մոգուչի – Երբ մշակույթի նախարարությունը ասում է, որ սուբսիդիան պետք է ուղիղ կախվածություն ունենա տոմսարկղից, հանդիսատեսի թվաքանակից, դրա համար կարելի է վիճել, բայց և այնպես ստիպված պետք է ապրես այդ կոորդինատների համակարգում: Փող աշխատելն այդքան բարդ չի՝ երկու-երեք հնարք՝ և դահլիճը կլցվի: Սակայն Մեծ դրամատիկական թատրոնի համար այդ ճանապարհով գնալը, իմ կարծիքով, ճիշտ չի: Ինչի մասին ես տաք վեճեր եմ ունենում կեղծ քաղաքականություն անողների հետ:
Մեծ դրամատիկական թատրոնի մասին
Անդրեյ Մոգուչի – Իմ համար Մեծ դրամատիկական թատրոնում աշխատանքը կարիերայի հարց չի, այլ նոր գեղարվեստական հանձնարարություն, որը ինձ, որպես արվեստագետի, հետաքրքիր է:
Խաղացանկային քաղաքականության մասին
Անդրեյ Մոգուչի – Մեծ դրամատիկական թատրոնի ձևաչափի փոփոխության առաջին քայլը պետք է լիներ բավականին կտրուկ: Այդ իսկ պատճառով շատ բաներ արվում էին ժխտման էներգիայի մեջ: Ոչ մի դասական գործ մաքուր տեսքով չի բեմարվել՝ ծայրահեղ դեպքում, գոնե՝ ես: Իսկ հիմա մենք, ընդհակառակը, անցնում ենք դասական պիեսներին: Իհարկե, ես պլանավորում եմ խաղացանկը, բայց պլանները կարող են փոխվել: Մեր համակարգը թույլատրում է պլանավորումը դարձնել շատ ճկուն: Իսկական երազանքս է՝ սկսել հեռահար պլանավորումը, սակայն իմ մեջ արվեստագետը դեռ գերակայում է կազմակերպիչին: Երկրորդ քայլը ես տեսնում եմ խաղացանկի փոփոխության մեջ: Բայց այդ մասին ես կպատմեմ հետո...
Տովստոնոգովի մասին
Անդրեյ Մոգուչի – Թող որ Տովստոնոգովի ստեղծագործությունները կարող են լինել չպահանջարկված, որովհետև ժամանակն ուրիշ է և օդն է ուրիշ, սակայն նրա մասնագիտական մոտեցումը մինչև այժմ հրատապ է: Նախ՝ այդ մարդը զարմանալի տատանվող էր: Իսկ դա հիմնավորապես կարևոր է: Երկրորդ՝ նրա արտահայտությունները, որ դասականը չի կարելի բեմադրել ինչպես դասական, որ արվեստում չկան սահմանափակումներ և տաբուներ, նույնպես մնում են հարազատ այսօրվա ոգուն:
Դերասանների մասին
Ես շատ եմ սիրում այն մարդկանց, ում հետ աշխատում եմ: Նրանք բարդ են, անկանխատեսելի, պարադոքսային: Երբեմն շատ վիրավորական է և ցավոտ, պարզապես անտանելի: Բայց սերը հաղթում է ամեն ինչ:
