Լրացավ 20-րդ դարի կինեմատոգրաֆի խաչակիրներից մեկի 90 ամյակը01.10.2014
Հունվարի 9-ին ծնվել է Սերգեյ Փարաջանովը: Այսօր լրանում է մեծ կինոբեմադրիչի ծննդյան 90-ամյակը:
Դեպի արվեստն ունեցած իր հակումները Փարաջանովը սկսեց իրական կյանքի ոլորտներ ուղղորդել Թբիլիսիի երկաթուղային տրանսպորտի ինստիտուտում սովորելու ժամանակ, որը այդպես էլ չավարտեց: Նա այդ ուսումնական հաստատությունից դուրս եկավ և միաժամանակ սկսեց հաճախել ծննդավայրի պարարվեստի ուսումնարան և Թբիլիսիի կոնսերվատորիայի վոկալի ֆակուլտետ:
Ապագա կինոբեմադրիչի կենսագրության այս էջերը գրվում էին Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին: Սակայն այդ աշխարհամարտի ավարտից անմիջապես հետո, նա գործերը Թբիլիսիից տեղափոխեց Մոսկվայի կոնսերվատորիա, իսկ 1946թ.-ին ընդունվեց Կինեմատոգրաֆիայի Համամիութենական պետական ինստիտուտ, որն էլ ավարտեց 1951 թ.-ին: Նրա դիպլոմային աշխատանքը մոլդովական հեքիաթի հերոսի անունն ստացած «Անդրիեշ» կարճամետրաժ կինոնկարն էր, որի լիամետրաժ տարբերակը նա նկարահանեց Կիևի կինոստուդիայում աշխատելու ժամանակաշրջանում՝ 1955թ.-ին:
Իր առաջին «Առաջին պատանին» խաղարկային ֆիլմը Փարաջանովը նկարահանել է 1959թ.-ին: Այնուհետև դրան հաջորդեցին «Ուկրաինական ռապսոդիա» կինոպատումը, «Ծաղիկը քարի վրա» ֆիլմը: 1964թ.-ին նա ավարտեց իր խոշոր կտավի աշխատանքներից մեկը՝ «Մոռացված նախնիների ստվերները» գեղարվեստական կինոնկարը, որը գույնի, մոնտաժի, կադրի կառուցման առումով ուներ ռոմանտիկական-էքսպրեսիվ լուծումներ և աչքի էր ընկնում ընդգծված ինքնատիպությամբ:
1967թ.-ին Փարաջանովը հրավեր ստացավ «Հայֆիլմից»: Այստեղ նա նկարահանեց առեղծվածներով, գեղեցկությամբ, ներքին դինամիզմով և ենթագիտակցականի մակարդակներում հմայքներ ձևավորելու հատկությամբ օժտված «Նռան գույնը» ֆիլմը, որը ըստ ֆիլմի գաղափարի, նվիրված է միջնադարի մեծ բանաստեղծ և երգահան Սայաթ-Նովային:
1973թ.-ին Փարաջանովը տղամարդու բռնաբարելու մեղադրանքով դատապարտվեց ազատազրկման: Նրան ազատազրկումից փրկեց ԽՍՀՄ կոմկուսի գլխավոր քարտուղար Բրեժնևին ուղղված ֆրանսիացի գրող Լուի Արագոնի նամակ-խնդրանքը: 1977թ.-ին ռեժիսորը վերադարձավ ազատ կյանք:
Բանտից նա վերադարձավ իր ծննդավայր Թբիլիսի: «Վրացֆիլմ» կինոստուդիայում Դավիթ Աբաշիձեի համագործակցությամբ նա այստեղ նկարահանեց իր լավագույն ֆիլմերից ևս մեկը՝ «Սուրամի ամրոցի լեգենդը»:
1980-ականներին Փարաջանովը ակտիվությամբ սկսեց զբաղվել գեղարվեստական կոլաժներ և մատիտանկարներ ստեղծելով: Այդ ստեղծագործությունները արվեստագետն անվանում էր «խտացված ֆիլմեր»: Այս շրջանում Փարաջանովը նաև սցենարներ էր գրում և հանդես է եկել որպես բեմադրող նկարիչ մի շարք թատերական ներկայացումներում:
1989թ.-ին Փարաջանովը ձեռնամուխ եղավ իր հերթական «Խոստովանություն» ֆիլմի նկարահանման աշխատանքներին: Սակայն չհասցրեց ավարտել: Նրա մոտ հայտնաբերեցին քաղցկեղ: 1990թ.-ի հուլիսի 21-ին 20-րդ դարի համաշխարհային կինոյի մեծ վարպետներից մեկը համարվող հայ կինոբեմադրիչը վախճանվեց:
Փարաջանովի շիրիմը գտնվում է Կոմիտասի անվան այգու հայոց մեծերի Պանթեոնում՝ Արամ Խաչատրյանի, Վիլիամ Սարոյանի, Կոմիտասի և հայոց մտքի ու ոգու մյուս խաչակիրների կողքին:
Հունվարի 9-ին ծնվել է Սերգեյ Փարաջանովը: Այսօր լրանում է մեծ կինոբեմադրիչի ծննդյան 90-ամյակը:
Դեպի արվեստն ունեցած իր հակումները Փարաջանովը սկսեց իրական կյանքի ոլորտներ ուղղորդել Թբիլիսիի երկաթուղային տրանսպորտի ինստիտուտում սովորելու ժամանակ, որը այդպես էլ չավարտեց: Նա այդ ուսումնական հաստատությունից դուրս եկավ և միաժամանակ սկսեց հաճախել ծննդավայրի պարարվեստի ուսումնարան և Թբիլիսիի կոնսերվատորիայի վոկալի ֆակուլտետ:
Ապագա կինոբեմադրիչի կենսագրության այս էջերը գրվում էին Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին: Սակայն այդ աշխարհամարտի ավարտից անմիջապես հետո, նա գործերը Թբիլիսիից տեղափոխեց Մոսկվայի կոնսերվատորիա, իսկ 1946թ.-ին ընդունվեց Կինեմատոգրաֆիայի Համամիութենական պետական ինստիտուտ, որն էլ ավարտեց 1951 թ.-ին: Նրա դիպլոմային աշխատանքը մոլդովական հեքիաթի հերոսի անունն ստացած «Անդրիեշ» կարճամետրաժ կինոնկարն էր, որի լիամետրաժ տարբերակը նա նկարահանեց Կիևի կինոստուդիայում աշխատելու ժամանակաշրջանում՝ 1955թ.-ին:
Իր առաջին «Առաջին պատանին» խաղարկային ֆիլմը Փարաջանովը նկարահանել է 1959թ.-ին: Այնուհետև դրան հաջորդեցին «Ուկրաինական ռապսոդիա» կինոպատումը, «Ծաղիկը քարի վրա» ֆիլմը: 1964թ.-ին նա ավարտեց իր խոշոր կտավի աշխատանքներից մեկը՝ «Մոռացված նախնիների ստվերները» գեղարվեստական կինոնկարը, որը գույնի, մոնտաժի, կադրի կառուցման առումով ուներ ռոմանտիկական-էքսպրեսիվ լուծումներ և աչքի էր ընկնում ընդգծված ինքնատիպությամբ:
1967թ.-ին Փարաջանովը հրավեր ստացավ «Հայֆիլմից»: Այստեղ նա նկարահանեց առեղծվածներով, գեղեցկությամբ, ներքին դինամիզմով և ենթագիտակցականի մակարդակներում հմայքներ ձևավորելու հատկությամբ օժտված «Նռան գույնը» ֆիլմը, որը ըստ ֆիլմի գաղափարի, նվիրված է միջնադարի մեծ բանաստեղծ և երգահան Սայաթ-Նովային:
1973թ.-ին Փարաջանովը տղամարդու բռնաբարելու մեղադրանքով դատապարտվեց ազատազրկման: Նրան ազատազրկումից փրկեց ԽՍՀՄ կոմկուսի գլխավոր քարտուղար Բրեժնևին ուղղված ֆրանսիացի գրող Լուի Արագոնի նամակ-խնդրանքը: 1977թ.-ին ռեժիսորը վերադարձավ ազատ կյանք:
Բանտից նա վերադարձավ իր ծննդավայր Թբիլիսի: «Վրացֆիլմ» կինոստուդիայում Դավիթ Աբաշիձեի համագործակցությամբ նա այստեղ նկարահանեց իր լավագույն ֆիլմերից ևս մեկը՝ «Սուրամի ամրոցի լեգենդը»:
1980-ականներին Փարաջանովը ակտիվությամբ սկսեց զբաղվել գեղարվեստական կոլաժներ և մատիտանկարներ ստեղծելով: Այդ ստեղծագործությունները արվեստագետն անվանում էր «խտացված ֆիլմեր»: Այս շրջանում Փարաջանովը նաև սցենարներ էր գրում և հանդես է եկել որպես բեմադրող նկարիչ մի շարք թատերական ներկայացումներում:
1989թ.-ին Փարաջանովը ձեռնամուխ եղավ իր հերթական «Խոստովանություն» ֆիլմի նկարահանման աշխատանքներին: Սակայն չհասցրեց ավարտել: Նրա մոտ հայտնաբերեցին քաղցկեղ: 1990թ.-ի հուլիսի 21-ին 20-րդ դարի համաշխարհային կինոյի մեծ վարպետներից մեկը համարվող հայ կինոբեմադրիչը վախճանվեց:
Փարաջանովի շիրիմը գտնվում է Կոմիտասի անվան այգու հայոց մեծերի Պանթեոնում՝ Արամ Խաչատրյանի, Վիլիամ Սարոյանի, Կոմիտասի և հայոց մտքի ու ոգու մյուս խաչակիրների կողքին:
.jpg)
