Զուտ հայկական սպանություն![]()
Գուրգեն Միքայելյան
Զուտ հայկական սպանություն
Դրամա մեկ գործողությամբ
ԳՈՐԾՈՂ ԱՆՁԵՐ
ԳՐՈՂ
ՄՈՒՍԱ
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ
ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
ԺԱՄԱՆԱԿ
ԿԱՐԻՔ
ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՆԱԽԱՆՁ
ԱՐԴԻԺԱՄ
ՍԱՏԱՐ
ԱՄՈԹԱՆՔ
ՀԱՃՈՒՅՔ
ԽԵԼՔ
ՊԱՇՏՈՆ
ՄԹՆՈԼՈՐՏ
ԱՂՋԻԿՆԵՐ
ՏՂԱՄԱՐԴԻԿ
Բեմը ներկայացնում է ընդարձակ սրահ: Երեք-չորս հոգի` տարբեր տարիքի ու սեռի, զինվորականների պես շարքով կանգնած են: Նրանցից ձախ կանգնել է «հրամանատարը»: Աջ կողմում միջին տարիքի մի տղամարդ ծխելով քայլում է, ապա նստում սեղանի մոտ և վերցնում գրիչը: Նրա թիկունքում կանգնում է մի գեղեցիկ աղջիկ` Մուսան: Բեմում կատարվում է այն, ինչ նա գրում է:
«ՀՐԱՄԱՆԱՏԱՐ»– (Շարքով կանգնածներին) Իմ անունը Զգացմունք է: Կարող եք նաև կոչել Հույզ, թեև ավելի շատ Սեր են անվանում: Այսօրվանից դուք իմ հպատակներն եք ու ծառաները, մեղմ ասած:
ՇԱՐՔԻՑ ՄԻ ՏՂԱՄԱՐԴ– Իսկ ոչ մեղմ ասա՞ծ:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Հնչերանգը խստացնելով) Իսկ ոչ մեղմ ասած՝ իմ ստրուկնե՛րը, ճորտե՛րը: (Շարքով դժգոհության շարժում է անցնում: Զգացմունքն ավելի է խստացնում տոնը): Ձայնե՛րը: (Բոլորը լռում են): Հավսա՜ր... Զգա՛ստ: («Ստրուկները», իրենց կամքից անկախ, հրամանը հլու-հնազանդ կատարում են): Հիշեք մեկընդմիշտ. ինձ հակառակվելն անօգուտ է: Ես աշխարհի ամենամեծ բռնակալն եմ և ամենադաժան դահիճը: Լռեցրե՛ք ձեր մեջ բանականության ձայնը, եթե չեք ուզում բորբոքել իմ զայրույթը: Եթե ձեր մի այտին խփեմ, ասեք՝ երանի, որ չխփեց երկուսին: Եթե հանեմ մի աչքը, շնորհակալություն հայտնեք, որ չեմ հանել երկուսը: Իսկ եթե երկու աչքն էլ հանեմ, ձեզ բախտավոր համարեք, որ չեմ կտրել նաև լեզուն: Պա՞րզ է:
ԲՈԼՈՐԸ՝ ՄԻԱՁԱՅՆ– Պա՛րզ է:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Շարք կանգնածներին մեկ առ մեկ նայելուց հետո) Սովորում ենք կատարել ամենօրյա լիցքային վարժությունները: Հավսա՜ր... Զգա՛ստ: Ծնրա-դի՛ր: (Բոլորը ծնկի են իջնում): Պառ-կե՛լ: (Բոլորը պառկում են): Սողա՛լ: (Բոլորը սողում են: Զգացմունքն ինքնագոհ, ներքին բավականություն զգալով, շարունակում է): Այդպե՜ս, այդպե՜ս: Սողա՜լ... Սողա՜լ... (Ինչ-որ մեկին) Է՛յ, դո՛ւ, ինչո՞ւ ես հետ մնում:
ՀԵՏ ՄՆԱՑՈՂ– (Ոտքի կանգնելով, ըմբոստացած) Ես չե՛մ սողա:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Սպառնանքով) Չես սողա՞:
ՆՈՒՅՆ ՄԱՐԴԸ– Չէ՛:
Տղամարդը գրելն ընդհատում է, կուլ տալիս մի քանի քուլա ծուխ, մի որոշ ժամանակ մտածում, ապա շարունակում: (Վերջին խոսքերը կրկնվում են):
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Սպառնանքով) Չես սողա՞:
ՆՈՒՅՆ ՄԱՐԴԸ– Չէ՛:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Նրան մոտենալով, հանգիստ) Ինչո՞ւ չես սողա:
ՆՈՒՅՆ ՄԱՐԴԸ– Որովհետև դա... դա... բանա... բանա...
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Դե վե՛րջ տուր: Հենց նոր ասացի, որ ատում եմ այդ Բանականություն կոչեցյալին: (Բեմի ձախ կողմը նայելով` ձայն է տալիս): Է՜յ, աղջի՛կ: (Բեմ է գալիս մի սիրունիկ աղջիկ: Ըմբոստացածը, նրան տեսնելով, անմիջապես խեղճանում է, ծնկները կարծես ծալվում են: Զգացմունքը դիմում է աղջկան): Սրա վզից բռնած՝ ման տուր հետևիցդ:
Հեռախոսը զանգում է: Տղամարդը գրելը դադարեցնում, նայում է հեռախոսին… Վարանում է` մոտենա, լսափողը վերցնի՞, թե ոչ:
Հայտնվում է ինչ-որ մեկը, կանգնում գրողի առաջ և դիմում նրան:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ինչո՞ւ չես վերցնում:
ԳՐՈՂ– (Նրան տեսնելով, անակնկալի եկած) Դո՞ւ ինչպես եկար: Ո՞վ ես...
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չե՞ս ճանաչում:
ԳՐՈՂ– (Ուշադիր նայում է): Չէ՛:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քո ամբողջ կյանքում կողքիդ եմ եղել:
ԳՐՈՂ– (Զարմացած) Մի՞թե: Ինչո՞ւ չեմ տեսել:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չես տեսել, բայց ներկայությունս միշտ զգացել ես: (Հեռախոսի զանգը դադարում է):
ԳՐՈՂ– (Խորհելով) Երևի: Հավանաբար դրանից է, որ ծանոթ տհաճություն եմ զգում:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քո տեսքն էլ մի բան չէ: Ու, ճշմարիտն ասած, չեմ սիրում քեզպեսներին:
ԳՐՈՂ– Դրա համար էլ կանգնում ես կողքների՞ս:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Հա՛: Տեսնո՞ւմ ես՝ որքան անկեղծ եմ:
ԳՐՈՂ– Այո՛, մեր զրույցը շատ անմիջական է:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Հին ծանոթների զրույց լինի կարծես. կես խոսքից իրար հասկանում ենք:
ԳՐՈՂ– Ինչպե՞ս ներս մտար. դուռ-պատուհան փակ են:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ինձ համար փակ դուռ չկա:
ԳՐՈՂ– Բայց ո՞վ ես: Ի՞նչ է անունդ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Իմ անունը տալիս ես ամեն օր:
ԳՐՈՂ– Ամեն օ՞ր:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Այո՛:
ԳՐՈՂ– Ոչ մի օր չկա՞, որ չտամ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ոչ մի օր չկա, որ մի քանի հայհոյանք չտաս:
ԳՐՈՂ– (Խորհելով) Իրո՞ք: Ա՞յդ պատճառով ինձ չես սիրում:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չէ՛: Պարզապես չեմ սիրում ու վերջ: Չգիտեմ՝ ինչից է, բայց քեզ նմաններին տանել չեմ կարող:
ԳՐՈՂ– Քեզ ի՞նչ ենք արել:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ոչինչ: Բայց տանել չեմ կարող:
ԳՐՈՂ– Որ այդպես է, մեր հաշիվները կմաքրենք հետո: Այսօր զբաղված եմ: Գնա՛, մի՛ խանգարիր:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ծիծաղելի բաներ մի՛ ասա: Ես հենց խանգարելո՛ւ համար եմ:
ԳՐՈՂ– (Զարմացած) Անո՛ւնդ ասա. ես ժամանակ չունեմ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ժամանա՞կ:
ԳՐՈՂ– Հա՛, Ժամանա՛կ: (Ներս մտածը քահ-քահ ծիծաղում է): Ի՞նչ ես հռհռում: Դու, ինչ է, շա՞տ ունես:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– (Գրողի նմանողությամբ, դեռևս ծիծաղելով) Ժամանակ չունեմ... Ժամանակ չունեմ... Ես հենց... Ժամանակն եմ:
ԳՐՈՂ– Ի՜նչ...
ԺԱՄԱՆԱԿ– Ու քեզ գրելու ժամանակ չպիտի՛ տամ, չպիտի՛ տամ... (Հեռանում է):
ԳՐՈՂ– (Նրա հետևից) Գարշելի՛: Սողո՛ւն: (Զայրացած քայլում է, ապա նորից նստում, կարդում գրածը: Վերջին դրվագը կրկնվում է):
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Սրա վզից բռնած՝ ման տուր հետևիցդ:
Դադար: Գրողը մտածում է: Ինչ-որ բան ջնջում է, գրում այլ բան:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Սրա քթից բռնած՝ ման տուր հետևիցդ:
Դարձյալ՝ դադար: Նորից ինչ-որ բան ջնջում է, գրում այլ բառ:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Սրա քթից բռնած՝ քարշ տուր հետևիցդ:
Աղջիկը մոտենում, բռնում է ըմբոստացածի քթից և, հետևից քարշ տալով, քայլում: Ըմբոստացածը հնազանդ ենթարկվում է:
Գրողը կրկին դադար է տալիս: Մտածում է, ուզում է գրել, բայց ներս մտած ինչ-որ մեկը ձեռքը բռնում է:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Հերի՛ք է: Չե՛մ թողնի:
ԳՐՈՂ– (Ձեռքը փորձելով ազատել) Ի՞նչ չես թողնի: Հիմա էլ` դո՞ւ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Հա՛: Հիմա էլ` ես: Չեմ թողնի, որ գրես:
ԳՐՈՂ– Ձեռքդ քաշի՛ր:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Մի՛ չարչարվիր. մեկ է, չեմ թողնի: (Գրողի ձեռքից գրիչը խլում, կոտրում ու շպրտում է):
ԳՐՈՂ– Սրիկա՛: Ձեզ ի՞նչ եմ արել: Ո՞վ ես: Ի՞նչ ես ուզում:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ուզում եմ, որ չգրես:
ԳՐՈՂ– Խանգարո՞ւմ եմ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քեզպեսներին տանել չեմ կարող: Չեմ սիրում ու վերջ: Չպիտի թողնեմ, որ գրես:
ԳՐՈՂ– Չես կարող:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– (Զայրացած, սպառնանքով) Չե՞մ կարող:
ԳՐՈՂ– Ո՞վ ես: Ասա անունդ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Իմ անունը Կարի՛ք է: Հո՛գս է իմ անունը: Կոկորդդ բռնած՝ կխեղդեմ, սոված կթողնեմ, հացի կարոտ կթողնեմ, փալասի կտոր կսարքեմ, որ չգրես:
ԳՐՈՂ– Քեզ ի՞նչ եմ արել: Օրվա մեջ մի ժամ, գոնե մի ժամ գրել-կարդալու իրավունք չունե՞մ:
ԿԱՐԻՔ– Ո՛չ մի ժամ, ո՛չ մի րոպե:
ԳՐՈՂ– Բայց ես, ես օրվա այդ մի ժամն էլ չունեմ: Այդ մի ժամը ես... գողանո՜ւմ եմ:
ԿԱՐԻՔ– Մինչև ե՞րբ ես գողանալով ապրելու: Գո՛ղ, ստո՛ր: Եվ ումի՞ց ես գողանում, ումի՞ց...
ԳՐՈՂ– Տե՜ր Աստված: Այս ի՜նչ աշխարհ է, Տե՛ր Աստված:
ԿԱՐԻՔ– Ի՞նչ կապ ունի Աստված:
ԳՐՈՂ– Ախր Աստված, Աստվա՛ծ է ինձ այս շնորհը տվել: Ես նրան հո չե՞մ խնդրել, հո չե՞մ աղաչել:
ԿԱՐԻՔ– Հետո՞ ինչ, որ տվել է: Նա տվել է, բայց դու մի՛ գործածիր, դե՛ն նետիր:
ԳՐՈՂ– Այս ի՞նչ պատիժ է, ով Երկնավոր, այս ի՜նչ պատիժ է: (Կատաղած) Դո՛ւրս, գարշելի՛, դո՛ւրս: Ափերից մի՛ հանիր: Կսպանեմ, կսատկեցնեմ: (Հարձակվում է Կարիքի վրա):
ԿԱՐԻՔ– Դե՛, դե՛... Հանգիստ:
ԳՐՈՂ– Դո՛ւրս:
ԿԱՐԻՔ– Հիշի՛ր, գրող, քուն, թե արթուն, տես, թե անտես, քո մոտից ես չեմ հեռանա: (Դուրս է գալիս):
Գրողը կրկին ծխախոտ է վառում ու անհանգիստ քայլում: Քիչ անց նորից նստում է սեղանի մոտ, փորձում կենտրոնանալ: Կարդում է գրածը: (Ներկայացման սկիզբը կրկնվում է):
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Շարքով կանգնածներին) Իմ անունը Զգացմունք է: Կարող եք նաև կոչել Հույզ, թեև ավելի շատ Սեր են անվանում: Այսօրվանից դուք իմ հպատակներն եք ու ծառաները... (Գրողը մի պահ մտածում է): Հպատակներն եք ու ճորտերը... (Նորից է մտածում): Հպատակներն եք ու ծառաները, մեղմ ասած: (Մտածում է): Կարճ ասած... Մեղմ ասած...
Կրկին ներս է մտնում ինչ-որ մեկը:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Հը՞, ի՞նչ ես մտածում:
ԳՐՈՂ– (Գրիչը զայրացած դնում է և նայում նրան): Միանգամից ասա անունդ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Պողոս կամ Պետրոս. ի՞նչ տարբերություն:
ԳՐՈՂ– Դուք, ի՞նչ է, խոսքներդ մե՞կ եք արել:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ասենք թե:
ԳՐՈՂ– (Հեգնանքով) Ի՜նչ համերաշխություն:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Նո՞ր ես իմանում: Մինչև հիմա չէի՞ր հասկանում:
ԳՐՈՂ– Ի՞նչը:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Գրողն ու ցավը` պինչդ: Մարդավարի ասածը չե՞ս հասկանում:
ԳՐՈՂ– Քո՞ ուզածն ինչ է:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Մի բան է միայն բոլորիս ուզածը: Մեն մի բան՝ մի՛ գրիր:
ԳՐՈՂ– Դրա՞ համար է ձեր ամբողջ կռիվը:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քեզ հետ՝ միայն դրա:
ԳՐՈՂ– Իմ գրելուց ձեզ ի՞նչ վնաս: Ի՞նչ վատություն եմ անում:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չգիտեմ: Մենք պարզապես քեզպեսներին չենք սիրում: Դու ավելի շատ վատություն ես անում քեզ: Մի՛ գրիր, ու չենք խանգարի: Ժամանակը չի նեղի, Կարիքը չի խեղդի, իսկ ես հանգիստ կթողնեմ:
ԳՐՈՂ– Դու չասացիր, թե ով ես:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Նա՛ եմ, ով գրողների բախտն է որոշում:
ԳՐՈՂ– Տեսքդ սոսկալի է:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Գովերգում ու փառաբանում եմ:
ԳՐՈՂ– Տեսնում եմ, որ լեզվիդ տակ ոսկոր չկա:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Սվինահարում, բզկտում, հոշոտում եմ...
ԳՐՈՂ– Շարունակիր:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Նա եմ, ով ձեռք ու ոտքիդ կապանք է դրել, քեզ քշել անկյուն: Ով չի թողնում՝ անունդ տան:
ԳՐՈՂ– Հետո՞:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ով քեզ ապաշնորհ է կոչում, քանքարազուրկ:
ԳՐՈՂ– (Նրա խոսքը շարունակում է): Ով խեղդում է ամեն տաղանդ: Սպանում է ամեն արվեստ: Գահ է տալիս անտաղանդին: Միջակներին դարձնում հանճար: (Գազազած) Հետո՞, սողո՛ւն, հետո՞... Ի՞նչ է ուզածդ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Մի՛ գրիր:
ԳՐՈՂ– Ո՜վ գարշելի:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Հիշի՛ր, լա՛վ հիշիր, գրող, որ ես ավելի զորեղ եմ, քան Ժամանակը, ավելի դաժան, քան Կարիքը: Ես շատ ավելի զարհուրելի եմ, քան Ժամանակն ու Կարիքը միասին: Ես կբռնեմ քո կոկորդից, կկտրեմ լեզուդ, կհանեմ աչքերդ: Չե՛մ թողնի` երկտող իսկ տպես: Այո՛, ես գահ կտամ անտաղանդին, կողքիդ ճիվաղին հանճար կհորջորջեմ, քանզի (հեռանալով) իմ անունը Անարդարությո՛ւն է, Անարդարությո՜ւն...
ԳՐՈՂ– (Նրա հետևից) Ստո՛ր: Պոռնի՛կ: (Դարձյալ վեր է կենում, նյարդայնացած քայլում… Քիչ անց նստում է, վերցնում գրած թղթերը, ուզում կարդալ, բայց նորից ինչ-որ մեկի ձայնն ընդհատում է):
ՁԱՅՆ– Դիր տեղը:
ԳՐՈՂ– Ծանոթ ձայն է: Անո՛ւնդ: (Գալիս է մի տղամարդ):
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չհամարձակվե՛ս:
ԳՐՈՂ– Ի՞նչ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չհամարձակվես գրիչ վերցնել:
ԳՐՈՂ– Աչքդ հանո՞ւմ եմ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չես կարող:
ԳՐՈՂ– Ո՞վ ես:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ով միշտ գլխիդ խփել է, ոտքիցդ քաշել: Ով չարախոսել է, ճանապարհիդ կանգնել: Բանսարկե՛լ: Ծաղրե՛լ:
ԳՐՈՂ– Ու համարձակվում ես խոստովանե՞լ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Դա իմ նախերգն էր: Զգուշացնում եմ...
ԳՐՈՂ– Ի՞նչ է ուզածդ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Միայն մի բան՝ մի՛ գրիր:
ԳՐՈՂ– Այդքա՞նը:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քի՞չ է:
ԳՐՈՂ– Գրողի՛ տարածներ, ձեզ ի՞նչ եմ արել:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քեզպեսներին չենք սիրում:
ԳՐՈՂ– Անունդ չասիր:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ես Նախանձն եմ... Նախա՛նձը: (Դանդաղ հեռանում է):
ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– (Ներս մտնելով, Նախանձի հասցեին) Սրտի մեջ մաղձ կա, լեղի՛, թո՛ւյն:
ԳՐՈՂ– (Վերջինիս) Իսկ քո՞ մեջ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Իմ մեջ տրամաբանություն կա, բանականություն:
ԳՐՈՂ– Բանականությա՞մբ ես սպառնալու:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չէ: Համոզելու եմ:
ԳՐՈՂ– Ի՞նչ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Որ անես հանրօգուտ գործ:
ԳՐՈՂ– Անունդ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Արդիժամ:
ԳՐՈՂ– Այսինքն:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Մեր ժամանակն եմ ես: Այն ժամանակը, որում ապրում ենք:
ԳՐՈՂ– Ուզածդ:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Մի՛ գրիր:
ԳՐՈՂ– Ասիր, որ մեջդ տրամաբանություն կա:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Ճի՛շտ է:
ԳՐՈՂ– Համոզի՛ր:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Էշը չգիտի, թե նուշը ինչ է:
ԳՐՈՂ– Չհասկացա:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Ո՞ւմ համար ես գրում: (Գրողը լռում է): Մեր ժամանակը, արդի ժամանակը ուրիշ ժամանակ է:
ԳՐՈՂ– Գիտեմ:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Թքած ունի նա քե՛զ վրա, գրածների՛դ վրա:
ԳՐՈՂ– Իրենն է ողբերգությունը:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Ճի՛շտ է: Բայց դա է իրականությունը: Հիմա ուրիշ ժամանակներ են: Ուրիշների՛:
ԳՐՈՂ– Բայց իմ կոչումը գրելն է:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Քե՛զ համար եմ ասում:
ԳՐՈՂ– Ես չեմ կարող չգրել:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Վրադ ծիծաղել մի՛ տուր:
ԳՐՈՂ– Ի՞նչ անեմ:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Գրիչդ դե՛ն նետիր, կոկորդդ սեղմի՛ր...
ԳՐՈՂ– Տե՜ր Աստվա՛ծ, Տե՜ր Աստվա՛ծ...
ԱՐԴԻԺԱՄ– Ինքնասիրություն թե ունես, Աստծո անունը մի՛ տուր:
ԳՐՈՂ– Ի՞նչ տրամաբանությամբ, նորին գերազանցություն:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Այդ նրա՛ անեծքն է:
ԳՐՈՂ– Ի՞նչը:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Այն, ինչը դու շնորհ ես անվանում, գրելու ձիրք, տաղանդ:
ԳՐՈՂ– Բայց ես չեմ կարող չգրել: Հասկանո՞ւմ ես, չե՛մ կարող:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Դո՛ւ գիտես: Ես իմն ասացի:
Վերջինս գնում է: Գնում են նաև գրվող պիեսի դերասանները: Գրողը գլուխն առնում է ափերի մեջ, խորհում: Ներս է մտնում մի հաղթանդամ տղամարդ, մոտենում գրողին և ուսին թփթփացնում:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ոչի՛նչ, ոչի՛նչ, մի՛ տանջվիր: Եթե ինձ լսես, լավ կլինի:
ԳՐՈՂ– Ո՞վ ես:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Կռահիր: (Գրողը գլուխը բարձրացնում, նայում է):
ԳՐՈՂ– Տեսքդ աժդահայի է: Երևի սարսափելի ուժ ունես:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Իրավ ես: Այո՛:
ԳՐՈՂ– Զբաղմո՞ւնքդ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Երբ չեմ լինում, նժույգները իշություն են անում...
ԳՐՈՂ– Հետո՞:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Առյուծները վանդակներում... ոռնում են... Դերասաններն անգործ են մնում... Քեզ նմանները ամբողջ կյանքում մի աստիճան, թեկուզ մի աստիճան վեր չեն բարձրանում:
ԳՐՈՂ– Անո՛ւնդ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Սատար:
ԳՐՈՂ– Չլինի՞ սատարելու ես:
ՍԱՏԱՐ– Չէ՛:
ԳՐՈՂ– Ինչո՞ւ:
ՍԱՏԱՐ– Քեզպեսներին չեմ սիրում:
ԳՐՈՂ– Պատճա՞ռը:
ՍԱՏԱՐ– Թիկունքդ դատարկ է:
ԳՐՈՂ– Ուզա՛ծդ:
ՍԱՏԱՐ– Մի՛ գրիր:
ԳՐՈՂ– Խանգարո՞ւմ եմ:
ՍԱՏԱՐ– Մեղքս գալիս ես:
ԳՐՈՂ– Դու ավելի անարդար ես, քան Անարդարությունը:
ՍԱՏԱՐ– Կաթնեղբայր ենք:
ԳՐՈՂ– Ուրեմն` չքվի՛ր:
ՍԱՏԱՐ– Ինչպես տեսնում եմ, անուղղելի ես:
ԳՐՈՂ– (Բորբոքված) Ասացի` չքվի՛ր:
ՍԱՏԱՐ– (Հեռանալով) Քե՛զ համար եմ ասում: Տե՛ս, չզղջաս:
Գրողը վառում է հերթական ծխախոտը: Ներս է մտնում մեկ ուրիշը:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Գետինը մտնես ավելի լավ է: Անամո՛թ: Անպատկա՛ռ:
ԳՐՈՂ– Քե՞զ որ սատանան ուղարկեց:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Խելքդ գլուխդ հավաքի՛ր: Քե՛զ են այսքան ասում:
ԳՐՈՂ– Խրատողներս քի՞չ էին:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ես Խրատը չեմ: Ամոթանքն եմ:
ԳՐՈՂ– Երգիր, լսում եմ:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Լկտի խոսքերիդ չափ չկա: Երգ ես ուզում լսել, երեկ գայիր, ո՞ւր էիր:
ԳՐՈՂ– (Հանդիմանանքով) Գրում էի: Ժամանակ չունեի:
ԱՄՈԹԱՆՔ– (Հեգնական տոնով) Ներողությո՜ւն, ուրեմն, ներողությո՜ւն... Բոլորը երեսիդ թքում են: «Չի գալիս, չկա,– ասում են: – Ուրախ ժամին չկա, տխուր ժամին չկա»: Ո՞ւր ես, որտե՞ղ ես, ի՞նչ ես անում, որ ժամանակ չունես:
ԳՐՈՂ– Տա՛նն եմ: Գրո՛ւմ եմ:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Ուրիշները, կարծում ես՝ պարա՞պ են: Բայց նրանք ժամանակ գտնում են, նրանք մա՛րդ են:
ԳՐՈՂ– Գրողի՛ տարած, սատանայի՛ ճուտ, դու հասկանո՞ւմ ես, որ իմը ուրիշ է: Կարիքը ինձ խեղդում է: Ստիպում է մի կտոր, ընդամենը մի կտոր հացի համար աշխատել: Ես ամբողջ օրս մսխում եմ, ժամանակս մեռցնում, սատկեցնում եմ: Լոկ այս մի ժամն է, օրվա մեջ այս մի ժամն է, որ անում եմ իմ գործը: Հասկանո՞ւմ ես, օրվա մեջ միայն այս մի ժամն է իմը: Ի՞նչ եք ինձանից ուզում, ի՜նչ եք ուզում:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Մեն մի բան՝ մի՛ գրիր:
ԳՐՈՂ– Չի՛ լինում: Չե՛մ կարող:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Գոնե ամաչի՛ր՝ անկարողությունդ ցույց մի՛ տուր:
ԳՐՈՂ– (Հանգիստ) Լսիր: Ամոթանք չտալ դու կարո՞ղ ես:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Մի ժամ չխոսեմ, սիրտս կպայթի: Դա իմ էությունն է:
ԳՐՈՂ– Ա՛յ, տեսնո՞ւմ ես: Գրելն էլ, ախր, ի՛մ էությունն է:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Բայց դա տանջանք է: Ի՞նչ հաճույք ես դրանից զգում:
ԳՐՈՂ– Դու չես հասկանա: Չգրող մարդը դա չի հասկանա:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Գրելուդ համար մի կտոր, թեկուզ մի կտոր հաց քեզ տալի՞ս են:
ԳՐՈՂ– Բնա՛վ:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Ճակատդ պաչո՞ւմ են:
ԳՐՈՂ– Երբեք:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Կյանքդ անհանգիստ, նյարդային չէ՞:
ԳՐՈՂ– Նյարդային է:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Ինչքա՞ն բան ես զոհել:
ԳՐՈՂ– Ամբողջ կյանքս:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Ի՞նչ ես շահել:
ԳՐՈՂ– Ոչինչ:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Ամոթ չլինի հարցնելը, Ձերդ մեծություն, իսկ քեզ, քո կարծիքով, գոնե համարո՞ւմ են... կարգին գրող:
ԳՐՈՂ– Չեն համարում:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Ու դեռ գրում ես:
ԳՐՈՂ– Ու պիտի գրեմ:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Մի վերջին հարց. (կեղծ լրջությամբ) դու գիժ հո չե՞ս:
ԳՐՈՂ– Լսի՛ր, ինձնից ի՞նչ եք ուզում: Խանգարո՞ւմ եմ ձեզ:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Չես խանգարում: Մենք պարզապես չենք սիրում քեզ: Ի դեպ, մեծ-մեծ որ բրդում ես, գիր ու գրականությունից խոսում, Կենո Մինե կարդացե՞լ ես: (Գրողը լռում է): Չես կարդացել: Լուսավորվիր ուրեմն. համաշխարհային դասական է: Վեստա Մենինգո կարդացե՞լ ես: (Գրողը դարձյալ լռում է): Չես կարդացել: Ժյուլ Գրին… Մարկես… Մոնակես… Գոնակես… Չես կարդացել: Հիմա մի թունդ ամոթանք որ տամ, մեղավո՞ր կլինեմ:
ԳՐՈՂ– Ե՞րբ կարդամ, գրողի՛ տարած, ե՞րբ:
ԿԱՐԻՔ– Դե, գոնե ձայնդ կտրի՛ր, տե՛ղդ նստիր:
ԳՐՈՂ– (Բռնկվելով) Դո՛ւրս այստեղից: Դո՛ւրս:
ԱՄՈԹԱՆՔ– (Հեռանալով) Ու դեռ բղավում ես: Անամո՛թ, անպատկա՛ռ, անխե՛լք, հիմա՛ր, բո՛ւթ, տգե՛տ...
Գրողը կրկին նյարդայնացած քայլում է: Վառում է հանգած ծխախոտը, նստում: Ներս է մտնում մի գեղեցիկ աղջիկ:
ԳՐՈՂ– (Զարմացած) Հավատա՞մ աչքերիս:
ԱՂՋԻԿ– (Ժպտալով) Ինչո՞ւ չէ:
ԳՐՈՂ– Ո՞վ ես: Անունդ:
ԱՂՋԻԿ– Նա, ում տենչում են բոլորը:
ԳՐՈՂ– Չեմ զարմանում:
ԱՂՋԻԿ– Եվ փնտրում են միշտ:
ԳՐՈՂ– Բնական է:
ԱՂՋԻԿ– Նպատակն եմ կյանքի: Աշխարհը առանց ինձ կլիներ գորշ, կյանքը՝ անհրապույր:
ԳՐՈՂ– Հետո՞:
ԱՂՋԻԿ– (Նազկտալով) Գայթակղիչ եմ... Երազային... Անհա՛ս... շատերի համար:
ԳՐՈՂ– (Նրանով տարված, հետաքրքրությամբ) Հետո՞:
ԱՂՋԻԿ– Չե՞ս կռահում:
ԳՐՈՂ– Ձայնդ կարծես լինի թավիշ: Շարունակի՛ր:
ԱՂՋԻԿ– Գինու պես եմ... Բայց նաև խիստ վտանգավո՜ր. շատ խմողը... հղփանում է:
ԳՐՈՂ– Հետո՞, հետո՞:
ԱՂՋԻԿ– Բոլորին չէ, որ իմ կամքով այցելում եմ:
ԳՐՈՂ– Դե՛, անունդ:
ԱՂՋԻԿ– Հաճո՛ւյքն եմ ես: Տե՛ս՝ որքա՜ն եմ հրապուրիչ:
ԳՐՈՂ– Կասկած չունեմ՝ մի հայացքով դու բանակներ կառնես գերի:
ԱՂՋԻԿ– Սիրեցի՞ր ինձ:
ԳՐՈՂ– Ի՜նչ անմիտ հարց:
ԱՂՋԻԿ– Որ այդպես է, խոստովանեմ. վարքից մի քիչ ես թեթև եմ: (Գրողը ծիծաղում է): Եվ, ճիշտն ասած (գրողին ավելի մոտենալով), դու ինձ սաստիկ դուր ես գալիս: Եթե թողնես, կնստեմ ես քո ծնկներին: (Գրողը աղջկան նստեցնում է ծնկներին): Թե կամենաս, կհանդիպենք մենք ամեն օր: (Նայում է գրողի դեմքին): Ես ամեն օր կգրկեմ քեզ: Կսեղմեմ քեզ... ստինքներիս: Երկար ժամեր կգուրգուրե՜մ: Քեզ կտրվե՜մ: (Այլ տոնով) Ի՞նչ ես լռում: Չե՞ս ցանկանում:
ԳՐՈՂ– Ի՜նչ ես ասում...
ԱՂՋԻԿ– Քո ձայնի մեջ, քո հայացքում ինչ-որ երանգ կա խուսափող:
ԳՐՈՂ– (Ամուր գրկելով) Մի՞թե, իմ...
ԱՂՋԻԿ– Վաղն ուրեմն և ամեն օր, այս նույն ժամին... Ծաղիկների քնքուշ գրկում... Ծովի ափին կամ պուրակում... Քեզ կտանեմ հաճույքների դրախտ այգին: Առվակները երգեր կասեն, սոխակները կդայլայլեն, փերիները մերկ կպարեն...
ԳՐՈՂ– (Խորը ցավով) Ա՜խ, սիրելիս, թե ամեն օր լինի այդքան ժամանակ...
ԱՂՋԻԿ– (Զարմացած, գրողին գրկից թողնելով) Ի՞նչ: Մի՞թե դու ինձ համար չունես ժամանակ:
ԳՐՈՂ– (Կարկամած) Ես... Ես...
ԱՂՋԻԿ– Չեմ հավատում կարծես թե իմ լսածին: Խուսափո՞ւմ ես ինձանից:
ԳՐՈՂ– Չէ, սիրելիս, պարզապես...
ԱՂՋԻԿ– (Վիրավորված, այլափոխված) Ուրեմն ես չկամ քո այս (Մուսային ցույց տալով) կույսի չա՞փ:
ԳՐՈՂ– (Խստությամբ) Չհանդգնե՛ս:
ԱՂՋԻԿ– Ի՞նչ օգուտ է տալիս տխմար լիրբն այս քեզ:
ԳՐՈՂ– Չհանդգնե՛ս:
ԱՂՋԻԿ– Դե, հասկացի՛ր վերջապես. կյա՛նքդ է ուտում սա այսպես:
ԳՐՈՂ– Այս ի՜նչ կյանք է, Տե՛ր Աստված: Ա՜խ, անիծյա՛լ ժամանակ...
ԱՂՋԻԿ– Մտքովս անգամ չէր անցնում, թե կարող ես վարանել: Շուտ որոշիր. սա կամ ես...
ԳՐՈՂ– Պատասխա՛ն տուր. ի՞նչ անեմ, ես ի՞նչ անեմ հիմա, Տե՛ր:
ԱՂՋԻԿ– Միայն մի բան:
ԳՐՈՂ– Ասա՛:
ԱՂՋԻԿ– Մի՛ գրիր:
ԳՐՈՂ– (Ձեռքը դռան կողմը մեկնելով, ողբերգականորեն) Դո՛ւրս այստեղից, դո՛ւրս:
Աղջիկը, խեթ հայացքով նրան նայելով, դուրս է գալիս: Լսվում է ինչ-որ մեկի ձայնը:
ՁԱՅՆ– Հիմա՛ր: (Խոսողը ներս է գալիս): Դու հասկանո՞ւմ ես, թե ինչ արեցիր: (Գրողը լռում է): Ու դեռ դժգոհում ես, բախտդ հայհոյում:
ԳՐՈՂ– (Արհամարհանքով) Ո՞վ ես: Անունդ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քո բարեկամը:
ԳՐՈՂ– Դեռ բարեկա՞մ ունեմ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– (Բարեկամաբար) Մի՛ նեղսրտիր, ոչինչ, առայժմ ուշ չէ:
ԳՐՈՂ– Անունդ չասիր:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Խելք են անվանում:
ԳՐՈՂ– Իրո՞ք:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Թերահավատ ես: (Ծխախոտ առաջարկելով) Վերցրո՛ւ, ծխի՛ր: (Նստում է): Ինձ հավանաբար չէիր սպասում:
ԳՐՈՂ– Ինչո՞ւ ես եկել:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Մեղքս գալիս ես: Եկել եմ՝ օգնեմ:
ԳՐՈՂ– Իսկապե՞ս:
ԽԵԼՔ– Հաստատ: Եկ խելք-խելքի տանք:
ԳՐՈՂ– Շուրջս շատ մութ է, թանձր մառախուղ: Լույսի ոչ մի շող էլ չեմ նշմարում:
ԽԵԼՔ– Դու մեղավորին քո մեջ որոնիր:
ԳՐՈՂ– Դու է՞լ ես եկել, որ ինձ այպանես:
ԽԵԼՔ– Ո՛չ, ես եկել եմ՝ քեզ խելքի բերեմ:
ԳՐՈՂ– Ինչ-որ երկդիմի բաներ ես խոսում: Ասա, թե իրոք ում բարեկամն ես:
ԽԵԼՔ– Վիրավորվեցի՞ր: Ոչինչ, ճիշտ խոսքը երբեմն դառն է:
ԳՐՈՂ– Քո կարծիքո՞վ էլ ուրեմն անխելք եմ:
ԽԵԼՔ– Միասին դատենք: Գրելուց հետո գործդ ի՞նչ ես անում:
ԳՐՈՂ– Դարակս եմ դնում: (Սեղանի դարակը հանելով) Տե՛ս, ահա, լիքն է:
ԽԵԼՔ– Ինչո՞ւ չես տպում: (Գրողը լռում է): Ա՜, բռնվեցի՞ր: Ինչո՞ւ չես ասում, որ քեզ, հարգելիս, շան տեղ չեն դնում: Գրածներիցդ ոչինչ չեն տպում:
ԳՐՈՂ– Ես թքած ունեմ:
ԽԵԼՔ– Ունես, թե չունես, դու քեզ չարչարում, տանջում` գրում ես, սակայն անունդ ոչ մի տեղ չկա: Ոչ ոք չգիտի, քեզ չի՛ ճանաչում:
ԳՐՈՂ– Չկա, հետո՞ ինչ:
ԽԵԼՔ– Ո՞ւմ համար ես գրում:
ԳՐՈՂ– Լսիր, «բարեկամ», թե քո մեջ այսքան (ցույց է տալիս մատներով) արդարություն կա, ճիշտ պատասխանիր...
ԽԵԼՔ– Հասկացա: Ճիշտ է. մի գլուխ բարձր ես:
ԳՐՈՂ– Ի՞նչ է պետք ուրիշ:
ԽԵԼՔ– Ինձ լսիր հապա: Գործերիդ վրա ինչքա՞ն ես ծախսել:
ԳՐՈՂ– Հազար, հինգ հազար...
ԽԵԼՔ– Ինչքա՞ն ժամանակ:
ԳՐՈՂ– Որքան ունեի:
ԽԵԼՔ– Օգուտ տեսե՞լ ես:
ԳՐՈՂ– Բնավ:
ԽԵԼՔ– Շահ ունեցե՞լ ես:
ԳՐՈՂ– Երբեք:
ԽԵԼՔ– Թեկուզ մի երկտող, մի գովեստի խոսք մեկը գրե՞լ է:
ԳՐՈՂ– Ո՛չ:
ԽԵԼՔ– Իսկ, քո կարծիքով, հետո կգրվի՞:
ԳՐՈՂ– Չի մտահոգում:
ԽԵԼՔ– Նայիր աչքերիս: Ա՜, խուսափում ես: Ազնիվ չես խոսում: Չի կարող դա քեզ չմտահոգել: Ինքդ էլ գիտես, որ այդ գործերը կարող են նաև հավիտյան կորչել, լույս աշխարհ չգալ, բնավ չընթերցվել...
ԳՐՈՂ– Ճիշտ ես, կարող են, բայց ես ի՞նչ անեմ, ի՞նչ մեղավոր եմ:
ԽԵԼՔ– Ես շատ եմ խորհում, բայց քո արածից, քեզ պես գրողից բան չեմ հասկանում: Ներիր, բարեկամ, սակայն իմացիր, որ շատերն արդեն կարծիք են հայտնում, որ քո ծալքերից մեկը չի գործում:
ԳՐՈՂ– Լսե՛լ եմ արդեն, ես գիտե՛մ արդեն: Դու ինձ ե՛լքն ասա, խելքով բարեկամ:
ԽԵԼՔ– Այդ ելքը մեկն է:
ԳՐՈՂ– Ասա՛:
ԽԵԼՔ– Մի՛ գրիր:
ԳՐՈՂ– Նույն խորհուրդն ինչո՞ւ հապա չես տալիս դու ուրիշներին:
ԽԵԼՔ– Նրանք, հարգելի՛ս, մարդիկ են կարգին:
ԳՐՈՂ– Այսինքն:
ԽԵԼՔ– Գրելով նրանք փող ոչ թե վատնում, այլ վաստակում են: Մի ժամ գրում են ու մի ամբողջ օր լսում գովեստներ: Գրելով նրանք անո՛ւն են հանում, փա՛ռք են վաստակում, պաշտո՛ն ստանում: (Պատրաստվում է գնալու): Իսկ դու... (Ձեռքը թափ տալով) Ա՛հ, ողորմելի:
Խելքը գնում է: Նրա հետևից անմիջապես գալիս է մեկ ուրիշը:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Լսեցի՞ր, ասաց՝ պաշտոն ստանում, անուն են հանում:
ԳՐՈՂ– Ի՜նչ սարսափելի մղձավանջ է այս, ո՜վ, Տե՛ր Արարիչ: (Ներս եկածին) Ինչո՞ւ ես հանգիստ չունեմ ձեր ձեռքին:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Բոլոր ցավերիդ համար բերել եմ քաղցր բալասան:
ԳՐՈՂ– Անունդ ասա:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Կոչում են Պաշտոն: Անելու եմ լավ առաջարկ: (Մի պահ լռում է): Կտամ ես քեզ հարմար մի գործ: Կվաստակես տասնապատիկ դու ավելի: Չես ունենա փողի կարիք:
ԳՐՈՂ– Ճի՞շտ ես ասում:
ՊԱՇՏՈՆ– Մի՛ կասկածիր:
ԳՐՈՂ– Պայմանը քո:
ՊԱՇՏՈՆ– Խելքի գործ է: Աշխատատար: Կպահանջի ջանք ու եռանդ: Շատ ժամանակ:
ԳՐՈՂ– Շա՞տ ժամանակ:
ՊԱՇՏՈՆ– Պարզ ասացի:
ԳՐՈՂ– Ջանք ու եռա՞նդ:
ՊԱՇՏՈՆ– Ուժերդ ո՛ղջ: (Գրողը վարանում է): Ի՞նչ ես խորհում: Գիտե՞ս` քանի մարդ է խնդրում:
ԳՐՈՂ– Անկեղծ ասա, թեկուզ մի ժամ ես կունենա՞մ, կկարենա՞մ...
ՊԱՇՏՈՆ– (Խստությամբ) Ես ասացի՝ ուժերդ ո՛ղջ:
ԳՐՈՂ– Դու բարի ես, սակայն, գիտե՞ս, երևի թե ճիշտ են ասում... Ես իսկապես…
ՊԱՇՏՈՆ– Իսկապես ի՞նչ:
ԳՐՈՂ– Խելագար եմ:
ՊԱՇՏՈՆ– (Զարմացած) Չհասկացա:
ԳՐՈՂ– Դե, ո՞նց ասեմ. ես իսկապես... մի քիչ գիժ եմ:
ՊԱՇՏՈՆ– Ավելի պա՞րզ:
ԳՐՈՂ– Ես գը... րող... Ավելի ճիշտ, ես գրում եմ:
ՊԱՇՏՈՆ– Է, հետո՞ ինչ. էլ մի՛ գրիր:
ԳՐՈՂ– Բանն էլ այդ է, որ...
ՊԱՇՏՈՆ– (Զարմացած) Ի՞նչ:
ԳՐՈՂ– Չեմ կարող: (Պաշտոնը քահ–քահ ծիծաղում է): Հա՛, չեմ խաբում: Հենց չեմ գրում, խենթանում եմ:
ՊԱՇՏՈՆ– Ա՛յ քեզ խելա՜ռ: Չէի լսել:
ԳՐՈՂ– Չե՞ս հավատում: Ճիշտ եմ ասում: Երբ չեմ գրում, ինձ մի տեսակ վատ եմ զգում: Ընկնում եմ նյարդային վիճակի մեջ: Իմ տեղը չեմ գտնում: Դառնում եմ դյուրագրգիռ: Միշտ թվում է, թե ես իմ գործը չեմ անում: Թվում է, թե բոլոր գործերը հենց այնպես, երկրորդական են: Ուզում եմ դրանք շուտ վերջացնել, անել իմը: Բայց երբ աշխատում-աշխատում ու չեմ վերջացնում... խելագարվում եմ:
ՊԱՇՏՈՆ– Իսկապե՞ս: Առաջին անգամ եմ լսում: Իսկ երբ սկսում ես գրե՞լ:
ԳՐՈՂ– Ամեն ինչ միանգամից անցնում է: Ինձ որտեղ էլ կորցրած լինեմ, իսկույն գտնում եմ:
ՊԱՇՏՈՆ– Տարօրինակ է: Ուրեմն մերժում ես:
ԳՐՈՂ– Դե, ո՞նց ասեմ: Ես չեմ կարող ողջ եռանդս, ժամանակս...
ՊԱՇՏՈՆ– Անկեղծ ասած՝ ես քեզ կարգին չհասկացա, բայց… դո՛ւ գիտես: (Գնալով) Տե՛ս, ինձանից չդժգոհես:
Պաշտոնը դուրս է գալիս: Գրողը մի որոշ ժամանակ մտախոհ քայլում է, ապա նստում: Գալիս է մեկ ուրիշը:
ԳՐՈՂ– Ո՞վ ես: Ներս մտար թե չէ, շունչս սկսեց կտրվել:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Բնական է. այդպես էլ պիտի լիներ:
ԳՐՈՂ– Խեղդելու հարցում բոլորդ վարպետ եք:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Այո՛: Բայց բոլորի մեջ ես հաստատ ուրիշ եմ: Շնչահե՛ղձ եմ անում, խեղդամա՛հ:
ԳՐՈՂ– (Հեգնանքով) Ինչպիսի՜ տաղանդ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ինձ հաճախ ասում են շիկացած, հաճախ՝ թունավոր, բայց ինձ թվում է, որ ես ամենից առաջ խեղդող եմ:
ԳՐՈՂ– Այո՛: Դա անմիջապես զգացի: Կողքիդ կանգնելու համար հակագազ է պետք: Ի՞նչ է անունդ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Մթնոլորտ:
ԳՐՈՂ– Պարզ է:
ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Քեզ մի խորհուրդ տամ:
ԳՐՈՂ– Հեշտ խեղդվելո՞ւ:
ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Ո՛չ: Փրկվելու:
ԳՐՈՂ– (Դարձյալ` հեգնանքով) Խոնարհ լսում եմ:
ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Եթե չես ուզում իմ զոհը դառնալ...
ԳՐՈՂ– Ի՞նչ:
ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Այստեղից գնա:
ԳՐՈՂ– Ո՞ւր:
ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Ուր կուզես: Մի այնպիսի տեղ, որ ես չգտնեմ: Հավատա, դա է քո փրկությունը:
ԳՐՈՂ– Այդ ինչո՞ւ բարիացար:
ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Չգիտեմ: Մեղքս եկար: Գրած գործեր շա՞տ ունես:
ԳՐՈՂ– (Ձեռքը բարձրացնելով՝ սեղանի վրա ցույց է տալիս): Ահա՛, այսքան: Բայց գրած կլինեի տասնապատիկը, եթե...
ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Իսկապես մեղք ես: Եթե այդքան ջանքդ ու ժամանակդ ծախսեիր գիտական աշխատանքների վրա, վաղուց պաշտպանած կլինեիր, գոնե կոչում կունենայիր: Ինքդ դատիր (ցույց է տալիս գրած թղթերը), ո՞ւմ են դրանք պետք: (Մի պահ տիրում է լռություն): Լուրջ եմ ասում. այստեղից փախիր: Ուրիշ տեղ կդառնաս հարգված մարդ: Ինձնմանի ձեռքը չես ընկնի, կարգին կաշխատես: Առաջինը հո չե՞ս: Քանիսն են գնացե՜լ... Եվ գիտե՞ս՝ ինչ մարդ են դարձել: Ամբողջ աշխարհն է ճանաչում: Իսկ ո՞վ էին այստեղ. քեզ նման ողորմելիներ:
ԳՐՈՂ– Բայց ի՞նչ եմ ձեզ արել: Ինչո՞ւ դուք հատկապես ինձ չեք սիրում:
ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Ո՞վ ասաց՝ հատկապես քեզ: Մտքովդ իսկ չանցնի, թե միայն դու ես: Մենք խեղդում ենք բոլորին՝ նկարիչներին, գիտնականներին, դերասաններին, երաժիշտներին...
ԳՐՈՂ– Է՛, խեղդեցիք, հետո՞:
ՄԹՆՈԼՈՐՏ– (Պատրաստվելով գնալու) Չգիտեմ: Ես զգուշացրի: Տես, որ հետո ուշ չլինի: Այսպես բարի ինձ տեսնում ես վերջին անգամ: Հիշի՛ր. մեր մյուս հանդիպումը կլինի բոլորովին ուրիշ...
Վերջինս գնում է: Գրողը, գլուխն ափերի մեջ առած, խորհում է: Հնչում է երաժշտություն…
Բեմը մթնում է և լուսավորվում բավական ուշ: Զգալի է, որ որոշ ժամանակ անցել է: Գրողը մտորելով պատուհանից նայում է դուրս: Քիչ անց դանդաղ քայլում է: Նստում է դաշնամուրի մոտ: Նվագում է մեղմ, հանգիստ երաժշտություն:
Գալիս է Մուսան: Գրողը նվագն ընդհատում է, դիմում նրան:
ԳՐՈՂ– Ինչո՞ւ ես նեղացել, ինչո՞ւ չես գալիս. քանի օր է` սպասում եմ:
ՄՈՒՍԱ– Իբր չգիտե՞ս:
ԳՐՈՂ– Ա՜խ, ինչ նեղացկոտն եք դուք: Ախր ինքդ էլ տեսնում ես, որ մեկ րոպե ժամանակ չեմ ունեցել: Կարիքը խեղդել է: Մի ամբողջ շաբաթ գրասեղանիս մոտ չեմ եկել:
ՄՈՒՍԱ– Դա ինձ չի հետաքրքրում. մեղավոր ես, թե անմեղ, մի ամբողջ շաբաթ ինձ անտեսել ես: Ես դա չեմ ներում:
ԳՐՈՂ– Գիտեմ-գիտեմ. ձեր տեսակն այդպիսին է. մեկ օր հանկարծ անտեսես, սիրտը չշահես, մի ամբողջ շաբաթ կխռովի, երես կթեքի:
ՄՈՒՍԱ– Այո, մենք կամակոր ենք: Դա մեր էությունն է:
ԳՐՈՂ– Դե լավ, եկ հաշտվենք: (Մոտենում, վարսերը շոյում ու համբուրում է): Այնպե՜ս կարոտել եմ: Թե իմանաս՝ ինչպե՜ս եմ ուզում ամբողջ օրս քեզ հետ անցկացնել, քո շունչը, քո բույրը մշտապես զգա՜լ… (Գրկում է): Գիտե՞ս՝ ինձ ինչու նրանք չեն սիրում:
ՄՈՒՍԱ– Ովքե՞ր:
ԳՐՈՂ– Նրանք՝ բոլորը: Այնքան գարշելի են, որ անուններն իսկ չեմ ուզում տալ:
ՄՈՒՍԱ– Չգիտեմ: Չեմ հասկանում նրանց: (Քիչ անց) Բավական է: Նստիր: Ուզում էիր գրել:
ԳՐՈՂ– Հա՛: Ճիշտ ես: Տեսնենք` ինչ կստացվի: (Նստում է սեղանի մոտ և պատրաստվում գրելու):
Լույսերը դանդաղ մարում են և մի քանի վայրկյան անց նույն դանդաղությամբ վառվում: Գրողը, նույն դիրքով սեղանի մոտ նստած, գրում է: Նրա թիկունքում կանգնած է Մուսան:
Բեմում պիեսի ըմբոստացած տղամարդն է, այն աղջիկը, որը նրա քթից բռնած` ման էր տալիս, և մեկ այլ՝ դեռևս անծանոթ «ոգի»:
ՏՂԱՄԱՐԴ– Կամակորություններդ ինչքան հանդուրժեցի, հերիք է: Վե՛րջ:
ԱՂՋԻԿ– Խնդրում էիր, ոտքերս էիր ընկնում: Դու չէի՞ր այն տղամարդը:
ՏՂԱՄԱՐԴ– Չէի ճանաչում: Կույր էի:
ԱՂՋԻԿ– Հիմա տեսնո՞ւմ ես:
ՏՂԱՄԱՐԴ– Այո՛, տեսնում եմ:
ԱՂՋԻԿ– Ու ոտքերս էլ չե՞ս ընկնի, չե՞ս աղաչի:
ՏՂԱՄԱՐԴ– Թող մտքիդ ծայրով էլ չանցնի:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Հանկարծակի ներս մտնելով) Այս ի՜նչ եմ լսում, այս ի՜նչ եմ լսում: (Սպառնալի հայացքով նայում է տղամարդուն, որն անմիջապես ընկճվում է): Զգա՛ստ:
ԵՐՐՈՐԴ ՏՂԱՄԱՐԴ– Չլսես: Դրան չենթարկվես, թե չէ կկործանվես:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Երրորդ տղամարդուն) Դո՞ւ ինչացու ես: Ի՞նչ գործ ունես այստեղ:
ԵՐՐՈՐԴ ՏՂԱՄԱՐԴ– Բանականությունն եմ: Չճանաչեցի՞ր:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Էլի դա՞վ ես նյութում: Հեռացի՛ր, քանի քիթ ու մռութդ չեմ ջարդել:
ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ– (Ընդունելով կռվելու պատրաստ դիրք) Փորձիր հապա:
ԱՂՋԻԿ– (Տղամարդուն) Տե՛ս, չզղջաս:
ՏՂԱՄԱՐԴ– (Աղջկան, ոչ այնքան ինքնավստահ) Դուք ի՞նչ արարածներ եք: Մարդ ձեզանից բան չի հասկանում:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Բանականությանը) Դու, ի՞նչ է, չգիտե՞ս, որ ուր մտնում եմ ես, այնտեղից պիտի չքվես: Պիտի ընդունես իմ գերիշխանությունը: Հպատա՛կս պիտի դառնաս:
ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ– Ո՛չ: Դո՛ւ պիտի ինձ ենթարկվես: Իմ առաջ պիտի ծնկե՛ս:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Ի՞նչ: (Անսպասելի հնարքով նրան գցում է գետնին և նստում վրան): Կխեղդե՛մ, կոչնչացնե՛մ: Չե՛մ թողնի՝ թպրտաս:
ԱՂՋԻԿ– (Տղամարդուն) Խելք ունեցողը առաջին հերթին մեզանից է բան հասկանում: (Տղամարդը սաստիկ ընկճվում է): Հը՞, ինչո՞ւ խեղճացար: Քեզ վրա վստահ չե՞ս:
Հանկարծ ներս են խուժում Ժամանակը, Կարիքը, Անարդարությունը, Նախանձը, Սատարը, Արդիժամը, Ամոթանքն ու Մթնոլորտը: Միանգամից հարձակվում են գրողի վրա, ամուր կապկպում ու բերանը խցանում:
ԿԱՐԻՔ– Ուրեմն մեզ չե՛ս ուզում ենթարկվել, սրիկա՛: (Ոտքով խփում է):
ԺԱՄԱՆԱԿ– Դե հիմա տես, թե գլխիդ ինչ կբերենք, գրո՛ղ: (Հարձակվում են Մուսայի վրա և բռնում՝ չթողնելով փախչել):
ԿԱՐԻՔ– (Մուսային, որը դիմադրում է): Դե՛, դե՛, հանգի՛ստ:
ԱՐԴԻԺԱՄ– (Նույնպես` Մուսային) Թողնես, թե չէ, մեկ է, մենք քեզ... Նախանձ, սա ոնց որ դեռ չի հասկանում: Հասկացրո՛ւ:
ՆԱԽԱՆՁ– (Ծաղրանքով) Որ իմանաս՝ քեզ ի՜նչ ենք անելու, ի՜նչ ենք անելո՜ւ... (Ծիծաղում են):
ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– (Մուսային քաշելով կողքի սենյակը) Առաջինը ես եմ: Սրան հիմա այնպես բռնաբարեմ, որ ա-ն ու բ-ն էլ չհիշի:(Ծիծաղ):
ԺԱՄԱՆԱԿ– (Գրողին) Հը՞, հերո՛ս, ո՞նց ես: (Ոտքով մի քանի անգամ խփում է: Կողքի սենյակից լսվում է Մուսայի ձայնը):
ՄՈՒՍԱ– Թողե՛ք, թողե՛ք... Այլանդակնե՛ր, տականքնե՛ր… (Նույն սենյակից լսվում է նաև Կարիքի ձայնը):
ԿԱՐԻՔ– Դե՛, դե՛, հանգիստ:
ՄԹՆՈԼՈՐՏ– (Գրողին մոտենալով) Ես քեզ զգուշացրի, չէ՞...
Նոր պատկեր:
Ինչ-որ տեղ հավաքված են Կարիքը, Ժամանակը, Նախանձը, Անարդարությունը, Արդիժամն ու Մթնոլորտը:
ԿԱՐԻՔ– Լավ բռնաբարեցինք:
ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– Դե, հիմա որտեղ իրենը կասի, թող այնտեղ էլ ասի մերը:
ՆԱԽԱՆՁ– Բայց մի բանում սխալվեցինք: Բռնաբարելուց հետո պիտի խեղդեինք, դեն շպրտեինք, որ գրող կոչեցյալն էլ գրիչ չվերցներ:
ԺԱՄԱՆԱԿ– Ինձ թվում է` հիմա էլ չի վերցնի: Այդ աղջիկը նրա մոտ էլ չի գնա: Երևի արդեն վրան թքել-հեռացել է, որովհետև չկարողացավ պաշտպանել:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Իսկ եթե, այնուամենայնիվ, վերցնի՞:
ԿԱՐԻՔ– Բկից կբռնեմ, կսպանեմ:
ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Շնչահե՛ղձ կանեմ, խեղդամա՛հ:
ՆԱԽԱՆՁ– Ոտքից կքաշե՛մ, տակը կփորե՛մ, ցե՛խը կգցեմ:
ԺԱՄԱՆԱԿ– Մի րոպե, մի րոպե ժամանակ չեմ տա:
ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– Չեմ թողնի՝ երկու տող իսկ տպի, թեկուզ երկու տող:
Լույսը մարում է և քիչ անց վառվում:
Բեմում միայն գրողն է՝ բազկաթոռին մռայլ ու մտախոհ նստած: Վառում է ծխախոտ, դատարկ տուփը նյարդայնորեն ճմլում, ապա միացնում հեռուստացույցը: Լսվում է հաղորդավարի ձայնը.
–Ծաղկաձորում՝ գրողների ստեղծագործական տանը, այսօր մի խումբ գրողներ ստացան գրական մրցանակներ և արժանացան դրամական պարգևների: Վերջիններս շնորհակալություն հայտնեցին իրենց վաստակը գնահատելու և ցուցաբերված վերաբերմունքի համար: Հավաքի ժամանակ նշվեց, որ մյուս տարի կավելանա պետական հովանավորությամբ և գրողների միության միջոցներով լույս տեսնող գրքերի քանակը: Ասվեց, որ հնարավոր ամեն ինչ արվում է՝ խրախուսելու համար ստեղծագործ միտքը: Հատկապես կարևորվեց շնորհալի գրողներին հովանավորելու անհրաժեշտությունը: Ընդգծվեց, որ այս առումով բավականին աշխատանք արդեն արվել է:
Գրողը հեռուստացույցն անջատում է, ագահորեն կուլ տալիս մի քանի քուլա ծուխ: Հանկարծ դանդաղ քայլերով, տխրադեմ գալիս է Մուսան: Գրողը, նրան տեսնելով, անակնկալի է գալիս:
ԳՐՈՂ– Ինչո՞ւ ես եկել: Ես չեմ կանչել: (Մուսան լուռ նայում է նրան): Ինձ մի՛ նայիր. ամաչում եմ: (Մուսան շարունակում է նայել): Գնա՛... Էլ մի՛ գա: Ի՞նչ ես ուզում ասել. որ ես տղամարդ չե՞մ, քեզ չեմ կարող պաշտպանե՞լ... Ճիշտ ես, գնա՛... Էլ չեմ կանչի: (Մուսան մոտենում, կանգնում է նրա առաջ: Գրողը հանկարծ ծնկի է գալիս: Ձայնի տոնը փոխում): Ներիր ինձ... Խնդրում եմ՝ ներիր... Ինքդ տեսար, որ ես... Քեզ պաշտպանել իսկապես չեմ կարող, լսո՞ւմ ես: Չե՛մ կարող: Ներիր: Էլ չեմ կանչի: Էլ չեմ գրի: Ուզո՞ւմ ես՝ գրիչս հենց հիմա շպրտեմ: Ինչ գրել եմ, անեմ պատառ-պատառ: (Վեր է կենում):
ՄՈՒՍԱ– (Գրողի ձեռքից բռնում է): Սպասի՛ր... Հիշո՞ւմ ես` վերջին անգամ երբ եմ եկել` առանց կանչելու:
ԳՐՈՂ– Չէ: Չեմ հիշում: Վաղուց, առանց կանչելու, չես եկել: Հակառակ. երբեմն նույնիսկ խնդրել եմ, բայց չես եկել:
ՄՈՒՍԱ– Իսկ այսօր եկել եմ:
ԳՐՈՂ– Գիտեմ՝ ինչու ես եկել:
ՄՈՒՍԱ– Ոչ մի օր իմ գալն այնպես հարկավոր չի եղել, ինչպես այսօր: Զգացի, որ քեզ տեսնելը անհրաժեշտություն է. ունեմ կարևոր ասելիք:
ԳՐՈՂ– Ինչ էլ ասես, տեղին է: Իրավունք ունես դեմքիս թքելու:
ՄՈՒՍԱ– Հավատա՛, ես նոր եմ միայն հասկացել, թե դու որքա՜ն ես ինձ... սիրել:
ԳՐՈՂ– (Զարմացած) Իսկապե՞ս:
ՄՈՒՍԱ– Եվ եկել եմ՝ ասեմ, որ...
ԳՐՈՂ– Քեզ հանգիստ թողնեմ:
ՄՈՒՍԱ– Որ, ի հեճուկս բախտի, ի հեճուկս ճակատագրի և ի հեճուկս բոլոր նրանց, դու պիտի... գրե՛ս: (Գրողը լուռ, երկար նայում է Մուսային, ապա ամուր սեղմում կրծքին...)
Նոր պատկեր:
Բեմը ներկայացնում է գրվող պիեսի վերջին դրվագը: Գրողը նստած է սեղանի մոտ: Նրա թիկունքում կանգնած է Մուսան:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Բանականությանը) Դու, ի՞նչ է, չգիտե՞ս, որ ուր մտնում եմ ես, այնտեղից պիտի չքվես: Պիտի ընդունես իմ գերիշխանությունը: Հպատա՛կս պիտի դառնաս:
ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ– Ո՛չ: Դո՛ւ պիտի ինձ ենթարկվես: Իմ առաջ պիտի ծնկե՛ս:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Ի՞նչ: (Նրան գցում է գետնին և նստում վրան): Կխեղդե՛մ, կոչնչացնե՛մ: Չե՛մ թողնի՝ թպրտաս:
ԱՂՋԻԿ– (Տղամարդուն) Խելք ունեցողը առաջին հերթին մեզանից է բան հասկանում: Հը՞, ինչո՞ւ խեղճացար: Քեզ վրա վստահ չե՞ս:
Հանկարծ Բանականությունը կարողանում է շրջվել և իր տակ առնել Զգացմունքին: Նրանց դիրքերը փոխվում են:
ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ– (Զգացմունքին) Եթե քո ձեռք ու ոտքը կապած չպահեմ, քեզ ազատ թողնեմ, ինքդ էլ չես հասկանա, թե ինչ ես անում: (Զգացմունքը նյարդայնացած շարժվում է՝ փորձելով ազատվել): Հանգի՜ստ:
ՏՂԱՄԱՐԴ– (Նորից ըմբոստացած, աղջկան) Այդ ո՞վ խելք չունի: Պարզապես չեմ ուզում գործ ունենալ քեզ պես ինքնահավանի հետ:
ԱՂՋԻԿ– Չես ուզում, մի՛ ունեցիր: Քեզ խնդրե՞լ եմ, որ հետևիցս գաս, ամեն օր զանգես:
ՏՂԱՄԱՐԴ– Էլ չեմ գա ու չեմ զանգի: Անհոգ եղիր:
ԱՂՋԻԿ– Ի՜նչ դժբախտություն:
Զգացմունքի և Բանականության «մենամարտի» ընթացքը նորից փոխվում է: Կրկին Զգացմունքն է Բանականությանը առնում իր տակ:
ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Հանձնվի՛ր, թե չէ կխեղդեմ: (Տղամարդը նորից ընկրկում է):
ՏՂԱՄԱՐԴ– Տեսնո՞ւմ ես, որ խիղճ չունես:
ԱՂՋԻԿ– Արդեն զղջացի՞ր:
ՏՂԱՄԱՐԴ– Փորձելու համար ասացի: Ինքդ էլ գիտես, որ առանց քեզ...
Գրողը մի պահ դադար է տալիս: Մտածում է:
ՄՈՒՍԱ– Արագացրո՛ւ: Դու այդքան մտածելու ժամանակ չունես:
ԳՐՈՂ– Առանց մտածելու ախր չի լինի:
ՄՈՒՍԱ– Այսօր դանդաղ ես գրում: Գրածդ էլ այն որակը չունի:
ԳՐՈՂ– Երևի: Հոգնած եմ: Ամբողջ օրը լարված աշխատել եմ:
ՄՈՒՍԱ– Ի՞նչ էիր անում:
ԳՐՈՂ– Հազար ու մի բան: Երևի միայն դու գիտես, թե որքան դաժան են Կարիքը, Ամոթանքը, Ժամանակը, Մթնոլորտը...
Ա՜խ, եթե ես տասը օր, ընդամենը տասը օր ժամանակ ունենայի, այս պիեսը կվերջացնեի, և չի բացառվում, որ այն դառնար մեր գրականության լավագույն գործերից մեկը: Բայց ո՞վ ինձ կտա այդ տասը օրը, ո՞վ:
ՄՈՒՍԱ– Իսկ եթե, քո խոսքով ասած, այդ ժամանակը գողանա՞ս:
ԳՐՈՂ– Գողացած ժամանակի համար ինձ ոչ ոք մի կտոր հաց չի տա: Իսկույն վազեվազ կգա Կարիքը, կոկորդս կբռնի: Կգա Ամոթանքը, աշխարհի չլսված խոսքերը կասի: Կգա Արդիժամը, դեն կնետի տասն օրվա աշխատանքս: Կասի՝ մեր ժամանակը քեզ չի ընդունում, հիմա ուրիշ ժամանակներ են:
Ներիր, սիրելիս, բայց հիմա պոռնիկներն ավելի հարգի են, քան դու:
ՄՈՒՍԱ– Գիտեմ: Զգացել եմ վաղուց:
ԳՐՈՂ– Իսկ Անարդարությո՜ւնը... Օ՜: Հավատա, որ ինձ համար նա ավելի սոսկալի է, քան մյուս բոլորը: Քան մյուս բոլորը միասին:
Երբ մեկին զրպարտում են, նա դատի է տալիս, պատիվ է պահանջում: Գործից հեռացնում են, բողոքելու իրավունք է ունենում:
Գողության համար դատում են: Հայհոյելու, վիրավորելու համար դատում են: Դատ կա, պատիժ կա հանցանքը կոծկելո՛ւ համար, պարտականությունները չկատարելո՛ւ համար, անփութությա՛ն համար... Այս ամենի համար նախատեսված է, կա, բայց նա՝ նորին գերազանցություն Անարդարությունը, անդատ, անպատիժ նստում իր «գահին», ինքնիշխան, մենակ թագավորում է: Վարվում է՝ ինչպես փչում է խելքին: «Չեմ տպում ու վերջ: Չեմ բեմադրում: Եթեր չեմ տալիս…»: Որ քարին կուզես, գլուխդ զարկիր, պատեպատ խփվիր, պատնեշի նման ուղիդ փակում է նա՝ ամենա-ամենակործանը: Եվ դրա համար... ո՛չ մի դատաստան, ո՛չ մի պատասխան:
ՄՈՒՍԱ– Իսկ գրական հանրությո՞ւնը:
ԳՐՈՂ– Այդ հանրության մեջ նա վաղուց արդեն իր գործն արել է: Իսկ անաչառ հանրությունը... Նա տեղյակ չէ. չի կարդացել: Այդ հանրությունը միայն լսում է այն փչացած սկավառակի «երգը», որը միշտ կրկնում է նույն անունները: Եթե նա՝ Սատարը, քեզ թիկունք չի կանգնում, դու տեղ չես գտնում այդ սկավառակի վրա:
ՄՈՒՍԱ– Հասկանում եմ քեզ:
ԳՐՈՂ– Միակ հասկացողն ես դու ինձ: Միակ մխիթարությունս: Լույսի միակ շողը:
Մուսան մոտենում է, գրկում գրողի գլուխը և սեղմում կրծքին:
Լույսերը դանդաղ մարում են և վառվում: Գրողը, սեղանի մոտ նստած, գրում է: Ներս է մտնում մի տղամարդ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Գրող Սարյանը դո՞ւ ես:
ԳՐՈՂ– Ես եմ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ասում են՝ արդեն սկսել ես մեզ զրպարտե՞լ:
ԳՐՈՂ– Ո՞ւմ՝ մեզ: Ի՞նչ զրպարտել:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Խմբագիրներիս, քննադատներիս, գրողներիս: Ասում ես՝ չեն տպում, տեղ չեն տալիս:
ԳՐՈՂ– Ի՞նչ է, սխա՞լ է:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– (Ինչ-որ ամսագիր դնում է գրողի առաջ): Սա ի՞նչ է. քո գրածը չէ՞:
ԳՐՈՂ– (Ուրախացած) Իմն է: Ե՞րբ է տպվել: Ես չգիտեի:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– (Նրա նմանողությամբ) Չգիտեի... Իսկ սա՞ ինչ է: (Տալիս է մեկ ուրիշ ամսագիր):
ԳՐՈՂ– Ի՞նչ է:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քո մասին` գրախոսություն:
ԳՐՈՂ– Իսկապե՞ս: (Նայելով) Ճիշտ որ: Ես չգիտեի. անկեղծ եմ ասում:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չգիտես ու զրպարտում ես: Ահա, տպել ենք. նպատակիդ հասա՞ր, գո՞հ ես: Քեզ թվում է՝ հիմա հեղաշրջո՞ւմ է լինելու:
ԳՐՈՂ– Որտե՞ղ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քո կյանքում, աշխարհում:
ԳՐՈՂ– Հեղաշրջում չի լինի, բայց դա բնական կարիք է, պահանջ. գրողը պիտի տպագրվի, դերասանը` խաղա, երգիչը` երգի: Ի վերջո, ես ի՛նձ համար չեմ գրում, չէ՞…
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Դե լավ, այդքան մի ոգևորվիր. եթե տպվել է, չի նշանակում, թե գլուխգործոց է:
ԳՐՈՂ– Գիտեմ, որ ամեն տպված բան գլուխգործոց չէ. մանավանդ հիմա, երբ ամեն զառանցանք տպվում է: Պարզապես, արդարություն պիտի լինի. դռները պիտի բաց լինեն բոլորի առջև:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քո առջև արդեն բաց կլինեն: Ներիր, որ ինքնասիրությանդ դիպա: Ես եկել եմ` քեզ ուրախացնեմ: Քո գործերը մեր միությունում բարձր գնահատական են ստացել: Այսուհետև դու հովանավորվողների շարքում կլինես:
ԳՐՈՂ– (Ուրախացած ու զարմացած) Այսինքն:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Գործերդ այլևս չեն մերժվի. կտպագրվեն: Սա քեզ բավարարո՞ւմ է:
ԳՐՈՂ– Լիովին:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ինչո՞ւ լիովին: Ուզածդ այդքա՞նն էր:
ԳՐՈՂ– Այդքանը չէր, բայց ավել բանի հույս չունեմ:
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Տեսնո՞ւմ ես. դու դժգոհ ես, բայց քեզ համար մենք անում ենք ավելին. այսուհետև գրածներիդ համար կստանաս վարձատրություն, այսինքն՝ հոնորար, և, ամենակարևորը, որպես գրող՝ կվարձատրվես, հարկադրված չես լինի անելու այլ աշխատանքներ: Կարիքն ու ժամանակը այլևս չեն խեղդի, և հնարավորություն կունենաս ազատորեն զբաղվելու գրական աշխատանքով:
ԳՐՈՂ– (Լսածին չհավատալով) Իսկապե՞ս: Չեմ հավատում: Սա երևի երազ է: (Լույսը սկսում է դանդաղ մարել): Լսո՞ւմ ես, այդպիսի դաժան կատակ մի՛ արա: Ճիշտն ասա, երա՞զ է, թե իրականություն: (Ի պատասխան՝ լսվում է տղամարդու դիվային քրքիջը: Լույսը վառվում է: Գրողը նիրհած է՝ գլուխը սեղանին: Լսվում են Ժամանակի, Կարիքի և Անարդարության ձայները):
ԺԱՄԱՆԱԿ– Կոկորդից բռնած՝ խեղդելո՛ւ եմ...
ԿԱՐԻՔ– Ծնկի՛ եմ բերելու: Դարձնելու եմ ստրո՛ւկ...
ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– Չե՛մ թողնելու երկտող իսկ տպվի, երկտող...
Զգացվում է, որ գրողը տեսնում է մղձավանջային երազներ:
Լույսը դարձյալ մարում է և վառվում: Բեմում Ամոթանքը, Սատարը, Արդիժամը, Անարդարությունը, Մթնոլորտն ու Նախանձն են: Քրքջալով գալիս են Կարիքն ու Ժամանակը:
ՍԱՏԱՐ– Հը՞, ինչո՞ւ եք հռհռում:
ԿԱՐԻՔ– (Շարունակելով ծիծաղել) Մենակ տեսնեք... Մենակ տեսնեք...
ԱՐԴԻԺԱՄ– Ի՞նչը:
ԿԱՐԻՔ– Մենակ տեսնեք, թե ինչ ենք արել:
ՆԱԽԱՆՁ– Ի՞նչ եք արել:
ԿԱՐԻՔ– Սարքել ենք Պրոմեթևսը:
ՆԱԽԱՆՁ– Ո՞ւմ:
ԺԱՄԱՆԱԿ– (Ծիծաղը չկարողանալով զսպել) Նրան՝ գրողին... Կապել ենք ժայռից: Ճանճ էլ չի կարողանում քշել:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Իսկապե՞ս: Գնանք տեսնենք:
Նոր պատկեր:
Գրողը կապված է ժայռին: Նրա մոտ են Ժամանակը, Կարիքը, Անարդարությունը, Մթնոլորտը, Նախանձը, Արդիժամը, Սատարը, Ամոթանքն ու Խելքը: Բոլորը անզուսպ հռհռում են:
ԽԵԼՔ– Հը՞, խելքի եկե՞լ ես, թե էլի կգրես:
ԳՐՈՂ– Գրելո՛ւ եմ, էլի գրելո՛ւ եմ: Ժամանակ հենց լինի, գրելո՛ւ եմ:
ԺԱՄԱՆԱԿ– Իմ անունը չտա՛ս: Խեղդելո՛ւ եմ քեզ, խեղդելո՛ւ:
ԿԱՐԻՔ– Տեսնո՞ւմ ես՝ ոնց եմ կապել: Այսպես էլ պահելու եմ, մինչև սատկես: Գարշելի՛: Սրիկա՛:
ԱՄՈԹԱՆՔ– Ամո՛թ ունեցիր, ամո՛թ:
ՍԱՏԱՐ– Ո՞ւմ վրա է հույսդ: Թիկունքիդ ո՞վ է:
ԱՐԴԻԺԱՄ– Դու այդպես էլ մեր ժամանակի մարդ չդարձար:
ՆԱԽԱՆՁ– Անհնարին բան հո չե՞նք ուզում: Մի՛ գրիր, էլի, մի՛ գրիր:
ԺԱՄԱՆԱԿ– Նորից եմ ասում՝ մի՛ գրիր, և մենք քեզ ազատ կթողնենք, նեղություն չենք տա:
ԿԱՐԻՔ– Հը՞: Վերջին խոսքդ:
ԳՐՈՂ– Իմ առաջին ու վերջին խոսքը նույնն են՝ գրելո՛ւ եմ, գրելո՛ւ եմ, գրելո՛ւ եմ:
ԿԱՐԻՔ– Մեջքդ կկոտրե՛մ:
ՆԱԽԱՆՁ– Աչքերդ կհանե՛մ:
ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Շնչահե՛ղձ կանեմ:
ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– Կսարքեմ Թեքսասի կալանավորը:
ԿԱՐԻՔ– Ո՞վ:
ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– Թեքսասի կալանավորը:
ԿԱՐԻՔ– Դա՞ ինչ վիժվածք է:
ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– Սարքեմ, կտեսնեք: Բայց մինչ այդ, տղե՛րք, սրա «պատվին» մի լավ պար: (Բոլորը միասին սատանայաբար թռվռում են, քրքջում, դիվային շարժուձևերով գրողին ծաղրում):
Բեմը նորից մթնում է և լուսավորվում սովորականից ուշ: Ոչ ոք չկա: Տիրում է լռություն: Քիչ անց լսվում է գրողի ձայնը, որ գալիս է խորը փոսից:
ԳՐՈՂ– Հե՜յ, ո՞վ կա այդտեղ… (Տիրում է լռություն: Քիչ անց նորից է ձայնում): Ոչ ոք չկա՞… Հե՜յ… (Դարձյալ` լռություն: Որոշ դադարից հետո ձայն է տալիս նորից): Ինձ լսող կա՞: Հե՜յ… (Լռություն) Ոչ ոք չկա՞… Հե՜յ… Հե՜յ…
Վերջին խոսքերի հետ լույսը աստիճանաբար մարում է…
2003 թ.
Գուրգեն Միքայելյան Զուտ հայկական սպանություն Դրամա մեկ գործողությամբ ԳՈՐԾՈՂ ԱՆՁԵՐ ԳՐՈՂ ՄՈՒՍԱ ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԺԱՄԱՆԱԿ ԿԱՐԻՔ ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ՆԱԽԱՆՁ ԱՐԴԻԺԱՄ ՍԱՏԱՐ ԱՄՈԹԱՆՔ ՀԱՃՈՒՅՔ ԽԵԼՔ ՊԱՇՏՈՆ ՄԹՆՈԼՈՐՏ ԱՂՋԻԿՆԵՐ ՏՂԱՄԱՐԴԻԿ Բեմը ներկայացնում է ընդարձակ սրահ: Երեք-չորս հոգի` տարբեր տարիքի ու սեռի, զինվորականների պես շարքով կանգնած են: Նրանցից ձախ կանգնել է «հրամանատարը»: Աջ կողմում միջին տարիքի մի տղամարդ ծխելով քայլում է, ապա նստում սեղանի մոտ և վերցնում գրիչը: Նրա թիկունքում կանգնում է մի գեղեցիկ աղջիկ` Մուսան: Բեմում կատարվում է այն, ինչ նա գրում է: «ՀՐԱՄԱՆԱՏԱՐ»– (Շարքով կանգնածներին) Իմ անունը Զգացմունք է: Կարող եք նաև կոչել Հույզ, թեև ավելի շատ Սեր են անվանում: Այսօրվանից դուք իմ հպատակներն եք ու ծառաները, մեղմ ասած: ՇԱՐՔԻՑ ՄԻ ՏՂԱՄԱՐԴ– Իսկ ոչ մեղմ ասա՞ծ: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Հնչերանգը խստացնելով) Իսկ ոչ մեղմ ասած՝ իմ ստրուկնե՛րը, ճորտե՛րը: (Շարքով դժգոհության շարժում է անցնում: Զգացմունքն ավելի է խստացնում տոնը): Ձայնե՛րը: (Բոլորը լռում են): Հավսա՜ր... Զգա՛ստ: («Ստրուկները», իրենց կամքից անկախ, հրամանը հլու-հնազանդ կատարում են): Հիշեք մեկընդմիշտ. ինձ հակառակվելն անօգուտ է: Ես աշխարհի ամենամեծ բռնակալն եմ և ամենադաժան դահիճը: Լռեցրե՛ք ձեր մեջ բանականության ձայնը, եթե չեք ուզում բորբոքել իմ զայրույթը: Եթե ձեր մի այտին խփեմ, ասեք՝ երանի, որ չխփեց երկուսին: Եթե հանեմ մի աչքը, շնորհակալություն հայտնեք, որ չեմ հանել երկուսը: Իսկ եթե երկու աչքն էլ հանեմ, ձեզ բախտավոր համարեք, որ չեմ կտրել նաև լեզուն: Պա՞րզ է: ԲՈԼՈՐԸ՝ ՄԻԱՁԱՅՆ– Պա՛րզ է: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Շարք կանգնածներին մեկ առ մեկ նայելուց հետո) Սովորում ենք կատարել ամենօրյա լիցքային վարժությունները: Հավսա՜ր... Զգա՛ստ: Ծնրա-դի՛ր: (Բոլորը ծնկի են իջնում): Պառ-կե՛լ: (Բոլորը պառկում են): Սողա՛լ: (Բոլորը սողում են: Զգացմունքն ինքնագոհ, ներքին բավականություն զգալով, շարունակում է): Այդպե՜ս, այդպե՜ս: Սողա՜լ... Սողա՜լ... (Ինչ-որ մեկին) Է՛յ, դո՛ւ, ինչո՞ւ ես հետ մնում: ՀԵՏ ՄՆԱՑՈՂ– (Ոտքի կանգնելով, ըմբոստացած) Ես չե՛մ սողա: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Սպառնանքով) Չես սողա՞: ՆՈՒՅՆ ՄԱՐԴԸ– Չէ՛: Տղամարդը գրելն ընդհատում է, կուլ տալիս մի քանի քուլա ծուխ, մի որոշ ժամանակ մտածում, ապա շարունակում: (Վերջին խոսքերը կրկնվում են): ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Սպառնանքով) Չես սողա՞: ՆՈՒՅՆ ՄԱՐԴԸ– Չէ՛: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Նրան մոտենալով, հանգիստ) Ինչո՞ւ չես սողա: ՆՈՒՅՆ ՄԱՐԴԸ– Որովհետև դա... դա... բանա... բանա... ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Դե վե՛րջ տուր: Հենց նոր ասացի, որ ատում եմ այդ Բանականություն կոչեցյալին: (Բեմի ձախ կողմը նայելով` ձայն է տալիս): Է՜յ, աղջի՛կ: (Բեմ է գալիս մի սիրունիկ աղջիկ: Ըմբոստացածը, նրան տեսնելով, անմիջապես խեղճանում է, ծնկները կարծես ծալվում են: Զգացմունքը դիմում է աղջկան): Սրա վզից բռնած՝ ման տուր հետևիցդ: Հեռախոսը զանգում է: Տղամարդը գրելը դադարեցնում, նայում է հեռախոսին… Վարանում է` մոտենա, լսափողը վերցնի՞, թե ոչ: Հայտնվում է ինչ-որ մեկը, կանգնում գրողի առաջ և դիմում նրան: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ինչո՞ւ չես վերցնում: ԳՐՈՂ– (Նրան տեսնելով, անակնկալի եկած) Դո՞ւ ինչպես եկար: Ո՞վ ես... |
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չե՞ս ճանաչում: ԳՐՈՂ– (Ուշադիր նայում է): Չէ՛: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քո ամբողջ կյանքում կողքիդ եմ եղել: ԳՐՈՂ– (Զարմացած) Մի՞թե: Ինչո՞ւ չեմ տեսել: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չես տեսել, բայց ներկայությունս միշտ զգացել ես: (Հեռախոսի զանգը դադարում է): ԳՐՈՂ– (Խորհելով) Երևի: Հավանաբար դրանից է, որ ծանոթ տհաճություն եմ զգում: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քո տեսքն էլ մի բան չէ: Ու, ճշմարիտն ասած, չեմ սիրում քեզպեսներին: ԳՐՈՂ– Դրա համար էլ կանգնում ես կողքների՞ս: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Հա՛: Տեսնո՞ւմ ես՝ որքան անկեղծ եմ: ԳՐՈՂ– Այո՛, մեր զրույցը շատ անմիջական է: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Հին ծանոթների զրույց լինի կարծես. կես խոսքից իրար հասկանում ենք: ԳՐՈՂ– Ինչպե՞ս ներս մտար. դուռ-պատուհան փակ են: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ինձ համար փակ դուռ չկա: ԳՐՈՂ– Բայց ո՞վ ես: Ի՞նչ է անունդ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Իմ անունը տալիս ես ամեն օր: ԳՐՈՂ– Ամեն օ՞ր: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Այո՛: ԳՐՈՂ– Ոչ մի օր չկա՞, որ չտամ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ոչ մի օր չկա, որ մի քանի հայհոյանք չտաս: ԳՐՈՂ– (Խորհելով) Իրո՞ք: Ա՞յդ պատճառով ինձ չես սիրում: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չէ՛: Պարզապես չեմ սիրում ու վերջ: Չգիտեմ՝ ինչից է, բայց քեզ նմաններին տանել չեմ կարող: ԳՐՈՂ– Քեզ ի՞նչ ենք արել: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ոչինչ: Բայց տանել չեմ կարող: ԳՐՈՂ– Որ այդպես է, մեր հաշիվները կմաքրենք հետո: Այսօր զբաղված եմ: Գնա՛, մի՛ խանգարիր: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ծիծաղելի բաներ մի՛ ասա: Ես հենց խանգարելո՛ւ համար եմ: ԳՐՈՂ– (Զարմացած) Անո՛ւնդ ասա. ես ժամանակ չունեմ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ժամանա՞կ: ԳՐՈՂ– Հա՛, Ժամանա՛կ: (Ներս մտածը քահ-քահ ծիծաղում է): Ի՞նչ ես հռհռում: Դու, ինչ է, շա՞տ ունես: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– (Գրողի նմանողությամբ, դեռևս ծիծաղելով) Ժամանակ չունեմ... Ժամանակ չունեմ... Ես հենց... Ժամանակն եմ: ԳՐՈՂ– Ի՜նչ... ԺԱՄԱՆԱԿ– Ու քեզ գրելու ժամանակ չպիտի՛ տամ, չպիտի՛ տամ... (Հեռանում է): ԳՐՈՂ– (Նրա հետևից) Գարշելի՛: Սողո՛ւն: (Զայրացած քայլում է, ապա նորից նստում, կարդում գրածը: Վերջին դրվագը կրկնվում է): ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Սրա վզից բռնած՝ ման տուր հետևիցդ: Դադար: Գրողը մտածում է: Ինչ-որ բան ջնջում է, գրում այլ բան: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Սրա քթից բռնած՝ ման տուր հետևիցդ: Դարձյալ՝ դադար: Նորից ինչ-որ բան ջնջում է, գրում այլ բառ: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Սրա քթից բռնած՝ քարշ տուր հետևիցդ: Աղջիկը մոտենում, բռնում է ըմբոստացածի քթից և, հետևից քարշ տալով, քայլում: Ըմբոստացածը հնազանդ ենթարկվում է: Գրողը կրկին դադար է տալիս: Մտածում է, ուզում է գրել, բայց ներս մտած ինչ-որ մեկը ձեռքը բռնում է: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Հերի՛ք է: Չե՛մ թողնի: ԳՐՈՂ– (Ձեռքը փորձելով ազատել) Ի՞նչ չես թողնի: Հիմա էլ` դո՞ւ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Հա՛: Հիմա էլ` ես: Չեմ թողնի, որ գրես: ԳՐՈՂ– Ձեռքդ քաշի՛ր: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Մի՛ չարչարվիր. մեկ է, չեմ թողնի: (Գրողի ձեռքից գրիչը խլում, կոտրում ու շպրտում է): |
ԳՐՈՂ– Սրիկա՛: Ձեզ ի՞նչ եմ արել: Ո՞վ ես: Ի՞նչ ես ուզում: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ուզում եմ, որ չգրես: ԳՐՈՂ– Խանգարո՞ւմ եմ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քեզպեսներին տանել չեմ կարող: Չեմ սիրում ու վերջ: Չպիտի թողնեմ, որ գրես: ԳՐՈՂ– Չես կարող: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– (Զայրացած, սպառնանքով) Չե՞մ կարող: ԳՐՈՂ– Ո՞վ ես: Ասա անունդ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Իմ անունը Կարի՛ք է: Հո՛գս է իմ անունը: Կոկորդդ բռնած՝ կխեղդեմ, սոված կթողնեմ, հացի կարոտ կթողնեմ, փալասի կտոր կսարքեմ, որ չգրես: ԳՐՈՂ– Քեզ ի՞նչ եմ արել: Օրվա մեջ մի ժամ, գոնե մի ժամ գրել-կարդալու իրավունք չունե՞մ: ԿԱՐԻՔ– Ո՛չ մի ժամ, ո՛չ մի րոպե: ԳՐՈՂ– Բայց ես, ես օրվա այդ մի ժամն էլ չունեմ: Այդ մի ժամը ես... գողանո՜ւմ եմ: ԿԱՐԻՔ– Մինչև ե՞րբ ես գողանալով ապրելու: Գո՛ղ, ստո՛ր: Եվ ումի՞ց ես գողանում, ումի՞ց... ԳՐՈՂ– Տե՜ր Աստված: Այս ի՜նչ աշխարհ է, Տե՛ր Աստված: ԿԱՐԻՔ– Ի՞նչ կապ ունի Աստված: ԳՐՈՂ– Ախր Աստված, Աստվա՛ծ է ինձ այս շնորհը տվել: Ես նրան հո չե՞մ խնդրել, հո չե՞մ աղաչել: ԿԱՐԻՔ– Հետո՞ ինչ, որ տվել է: Նա տվել է, բայց դու մի՛ գործածիր, դե՛ն նետիր: ԳՐՈՂ– Այս ի՞նչ պատիժ է, ով Երկնավոր, այս ի՜նչ պատիժ է: (Կատաղած) Դո՛ւրս, գարշելի՛, դո՛ւրս: Ափերից մի՛ հանիր: Կսպանեմ, կսատկեցնեմ: (Հարձակվում է Կարիքի վրա): ԿԱՐԻՔ– Դե՛, դե՛... Հանգիստ: ԳՐՈՂ– Դո՛ւրս: ԿԱՐԻՔ– Հիշի՛ր, գրող, քուն, թե արթուն, տես, թե անտես, քո մոտից ես չեմ հեռանա: (Դուրս է գալիս): Գրողը կրկին ծխախոտ է վառում ու անհանգիստ քայլում: Քիչ անց նորից նստում է սեղանի մոտ, փորձում կենտրոնանալ: Կարդում է գրածը: (Ներկայացման սկիզբը կրկնվում է): ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Շարքով կանգնածներին) Իմ անունը Զգացմունք է: Կարող եք նաև կոչել Հույզ, թեև ավելի շատ Սեր են անվանում: Այսօրվանից դուք իմ հպատակներն եք ու ծառաները... (Գրողը մի պահ մտածում է): Հպատակներն եք ու ճորտերը... (Նորից է մտածում): Հպատակներն եք ու ծառաները, մեղմ ասած: (Մտածում է): Կարճ ասած... Մեղմ ասած... Կրկին ներս է մտնում ինչ-որ մեկը: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Հը՞, ի՞նչ ես մտածում: ԳՐՈՂ– (Գրիչը զայրացած դնում է և նայում նրան): Միանգամից ասա անունդ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Պողոս կամ Պետրոս. ի՞նչ տարբերություն: ԳՐՈՂ– Դուք, ի՞նչ է, խոսքներդ մե՞կ եք արել: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ասենք թե: ԳՐՈՂ– (Հեգնանքով) Ի՜նչ համերաշխություն: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Նո՞ր ես իմանում: Մինչև հիմա չէի՞ր հասկանում: ԳՐՈՂ– Ի՞նչը: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Գրողն ու ցավը` պինչդ: Մարդավարի ասածը չե՞ս հասկանում: ԳՐՈՂ– Քո՞ ուզածն ինչ է: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Մի բան է միայն բոլորիս ուզածը: Մեն մի բան՝ մի՛ գրիր: ԳՐՈՂ– Դրա՞ համար է ձեր ամբողջ կռիվը: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քեզ հետ՝ միայն դրա: ԳՐՈՂ– Իմ գրելուց ձեզ ի՞նչ վնաս: Ի՞նչ վատություն եմ անում: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չգիտեմ: Մենք պարզապես քեզպեսներին չենք սիրում: Դու ավելի շատ վատություն ես անում քեզ: Մի՛ գրիր, ու չենք խանգարի: Ժամանակը չի նեղի, Կարիքը չի խեղդի, իսկ ես հանգիստ կթողնեմ: ԳՐՈՂ– Դու չասացիր, թե ով ես: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Նա՛ եմ, ով գրողների բախտն է որոշում: ԳՐՈՂ– Տեսքդ սոսկալի է: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Գովերգում ու փառաբանում եմ: ԳՐՈՂ– Տեսնում եմ, որ լեզվիդ տակ ոսկոր չկա: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Սվինահարում, բզկտում, հոշոտում եմ... ԳՐՈՂ– Շարունակիր: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Նա եմ, ով ձեռք ու ոտքիդ կապանք է դրել, քեզ քշել անկյուն: Ով չի թողնում՝ անունդ տան: |
ԳՐՈՂ– Հետո՞: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ով քեզ ապաշնորհ է կոչում, քանքարազուրկ: ԳՐՈՂ– (Նրա խոսքը շարունակում է): Ով խեղդում է ամեն տաղանդ: Սպանում է ամեն արվեստ: Գահ է տալիս անտաղանդին: Միջակներին դարձնում հանճար: (Գազազած) Հետո՞, սողո՛ւն, հետո՞... Ի՞նչ է ուզածդ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Մի՛ գրիր: ԳՐՈՂ– Ո՜վ գարշելի: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Հիշի՛ր, լա՛վ հիշիր, գրող, որ ես ավելի զորեղ եմ, քան Ժամանակը, ավելի դաժան, քան Կարիքը: Ես շատ ավելի զարհուրելի եմ, քան Ժամանակն ու Կարիքը միասին: Ես կբռնեմ քո կոկորդից, կկտրեմ լեզուդ, կհանեմ աչքերդ: Չե՛մ թողնի` երկտող իսկ տպես: Այո՛, ես գահ կտամ անտաղանդին, կողքիդ ճիվաղին հանճար կհորջորջեմ, քանզի (հեռանալով) իմ անունը Անարդարությո՛ւն է, Անարդարությո՜ւն... ԳՐՈՂ– (Նրա հետևից) Ստո՛ր: Պոռնի՛կ: (Դարձյալ վեր է կենում, նյարդայնացած քայլում… Քիչ անց նստում է, վերցնում գրած թղթերը, ուզում կարդալ, բայց նորից ինչ-որ մեկի ձայնն ընդհատում է): ՁԱՅՆ– Դիր տեղը: ԳՐՈՂ– Ծանոթ ձայն է: Անո՛ւնդ: (Գալիս է մի տղամարդ): ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չհամարձակվե՛ս: ԳՐՈՂ– Ի՞նչ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չհամարձակվես գրիչ վերցնել: ԳՐՈՂ– Աչքդ հանո՞ւմ եմ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չես կարող: ԳՐՈՂ– Ո՞վ ես: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ով միշտ գլխիդ խփել է, ոտքիցդ քաշել: Ով չարախոսել է, ճանապարհիդ կանգնել: Բանսարկե՛լ: Ծաղրե՛լ: ԳՐՈՂ– Ու համարձակվում ես խոստովանե՞լ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Դա իմ նախերգն էր: Զգուշացնում եմ... ԳՐՈՂ– Ի՞նչ է ուզածդ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Միայն մի բան՝ մի՛ գրիր: ԳՐՈՂ– Այդքա՞նը: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քի՞չ է: ԳՐՈՂ– Գրողի՛ տարածներ, ձեզ ի՞նչ եմ արել: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քեզպեսներին չենք սիրում: ԳՐՈՂ– Անունդ չասիր: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ես Նախանձն եմ... Նախա՛նձը: (Դանդաղ հեռանում է): ԻՆՉ-ՈՐ ՄԵԿԸ– (Ներս մտնելով, Նախանձի հասցեին) Սրտի մեջ մաղձ կա, լեղի՛, թո՛ւյն: ԳՐՈՂ– (Վերջինիս) Իսկ քո՞ մեջ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Իմ մեջ տրամաբանություն կա, բանականություն: ԳՐՈՂ– Բանականությա՞մբ ես սպառնալու: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չէ: Համոզելու եմ: ԳՐՈՂ– Ի՞նչ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Որ անես հանրօգուտ գործ: ԳՐՈՂ– Անունդ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Արդիժամ: ԳՐՈՂ– Այսինքն: ԱՐԴԻԺԱՄ– Մեր ժամանակն եմ ես: Այն ժամանակը, որում ապրում ենք: ԳՐՈՂ– Ուզածդ: ԱՐԴԻԺԱՄ– Մի՛ գրիր: ԳՐՈՂ– Ասիր, որ մեջդ տրամաբանություն կա: ԱՐԴԻԺԱՄ– Ճի՛շտ է: ԳՐՈՂ– Համոզի՛ր: ԱՐԴԻԺԱՄ– Էշը չգիտի, թե նուշը ինչ է: ԳՐՈՂ– Չհասկացա: ԱՐԴԻԺԱՄ– Ո՞ւմ համար ես գրում: (Գրողը լռում է): Մեր ժամանակը, արդի ժամանակը ուրիշ ժամանակ է: ԳՐՈՂ– Գիտեմ: ԱՐԴԻԺԱՄ– Թքած ունի նա քե՛զ վրա, գրածների՛դ վրա: ԳՐՈՂ– Իրենն է ողբերգությունը: ԱՐԴԻԺԱՄ– Ճի՛շտ է: Բայց դա է իրականությունը: Հիմա ուրիշ ժամանակներ են: Ուրիշների՛: ԳՐՈՂ– Բայց իմ կոչումը գրելն է: |
ԱՐԴԻԺԱՄ– Քե՛զ համար եմ ասում: ԳՐՈՂ– Ես չեմ կարող չգրել: ԱՐԴԻԺԱՄ– Վրադ ծիծաղել մի՛ տուր: ԳՐՈՂ– Ի՞նչ անեմ: ԱՐԴԻԺԱՄ– Գրիչդ դե՛ն նետիր, կոկորդդ սեղմի՛ր... ԳՐՈՂ– Տե՜ր Աստվա՛ծ, Տե՜ր Աստվա՛ծ... ԱՐԴԻԺԱՄ– Ինքնասիրություն թե ունես, Աստծո անունը մի՛ տուր: ԳՐՈՂ– Ի՞նչ տրամաբանությամբ, նորին գերազանցություն: ԱՐԴԻԺԱՄ– Այդ նրա՛ անեծքն է: ԳՐՈՂ– Ի՞նչը: ԱՐԴԻԺԱՄ– Այն, ինչը դու շնորհ ես անվանում, գրելու ձիրք, տաղանդ: ԳՐՈՂ– Բայց ես չեմ կարող չգրել: Հասկանո՞ւմ ես, չե՛մ կարող: ԱՐԴԻԺԱՄ– Դո՛ւ գիտես: Ես իմն ասացի: Վերջինս գնում է: Գնում են նաև գրվող պիեսի դերասանները: Գրողը գլուխն առնում է ափերի մեջ, խորհում: Ներս է մտնում մի հաղթանդամ տղամարդ, մոտենում գրողին և ուսին թփթփացնում: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ոչի՛նչ, ոչի՛նչ, մի՛ տանջվիր: Եթե ինձ լսես, լավ կլինի: ԳՐՈՂ– Ո՞վ ես: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Կռահիր: (Գրողը գլուխը բարձրացնում, նայում է): ԳՐՈՂ– Տեսքդ աժդահայի է: Երևի սարսափելի ուժ ունես: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Իրավ ես: Այո՛: ԳՐՈՂ– Զբաղմո՞ւնքդ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Երբ չեմ լինում, նժույգները իշություն են անում... ԳՐՈՂ– Հետո՞: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Առյուծները վանդակներում... ոռնում են... Դերասաններն անգործ են մնում... Քեզ նմանները ամբողջ կյանքում մի աստիճան, թեկուզ մի աստիճան վեր չեն բարձրանում: ԳՐՈՂ– Անո՛ւնդ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Սատար: ԳՐՈՂ– Չլինի՞ սատարելու ես: ՍԱՏԱՐ– Չէ՛: ԳՐՈՂ– Ինչո՞ւ: ՍԱՏԱՐ– Քեզպեսներին չեմ սիրում: ԳՐՈՂ– Պատճա՞ռը: ՍԱՏԱՐ– Թիկունքդ դատարկ է: ԳՐՈՂ– Ուզա՛ծդ: ՍԱՏԱՐ– Մի՛ գրիր: ԳՐՈՂ– Խանգարո՞ւմ եմ: ՍԱՏԱՐ– Մեղքս գալիս ես: ԳՐՈՂ– Դու ավելի անարդար ես, քան Անարդարությունը: ՍԱՏԱՐ– Կաթնեղբայր ենք: ԳՐՈՂ– Ուրեմն` չքվի՛ր: ՍԱՏԱՐ– Ինչպես տեսնում եմ, անուղղելի ես: ԳՐՈՂ– (Բորբոքված) Ասացի` չքվի՛ր: ՍԱՏԱՐ– (Հեռանալով) Քե՛զ համար եմ ասում: Տե՛ս, չզղջաս: Գրողը վառում է հերթական ծխախոտը: Ներս է մտնում մեկ ուրիշը: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Գետինը մտնես ավելի լավ է: Անամո՛թ: Անպատկա՛ռ: ԳՐՈՂ– Քե՞զ որ սատանան ուղարկեց: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Խելքդ գլուխդ հավաքի՛ր: Քե՛զ են այսքան ասում: ԳՐՈՂ– Խրատողներս քի՞չ էին: |
ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ես Խրատը չեմ: Ամոթանքն եմ: ԳՐՈՂ– Երգիր, լսում եմ: ԱՄՈԹԱՆՔ– Լկտի խոսքերիդ չափ չկա: Երգ ես ուզում լսել, երեկ գայիր, ո՞ւր էիր: ԳՐՈՂ– (Հանդիմանանքով) Գրում էի: Ժամանակ չունեի: ԱՄՈԹԱՆՔ– (Հեգնական տոնով) Ներողությո՜ւն, ուրեմն, ներողությո՜ւն... Բոլորը երեսիդ թքում են: «Չի գալիս, չկա,– ասում են: – Ուրախ ժամին չկա, տխուր ժամին չկա»: Ո՞ւր ես, որտե՞ղ ես, ի՞նչ ես անում, որ ժամանակ չունես: ԳՐՈՂ– Տա՛նն եմ: Գրո՛ւմ եմ: ԱՄՈԹԱՆՔ– Ուրիշները, կարծում ես՝ պարա՞պ են: Բայց նրանք ժամանակ գտնում են, նրանք մա՛րդ են: ԳՐՈՂ– Գրողի՛ տարած, սատանայի՛ ճուտ, դու հասկանո՞ւմ ես, որ իմը ուրիշ է: Կարիքը ինձ խեղդում է: Ստիպում է մի կտոր, ընդամենը մի կտոր հացի համար աշխատել: Ես ամբողջ օրս մսխում եմ, ժամանակս մեռցնում, սատկեցնում եմ: Լոկ այս մի ժամն է, օրվա մեջ այս մի ժամն է, որ անում եմ իմ գործը: Հասկանո՞ւմ ես, օրվա մեջ միայն այս մի ժամն է իմը: Ի՞նչ եք ինձանից ուզում, ի՜նչ եք ուզում: ԱՄՈԹԱՆՔ– Մեն մի բան՝ մի՛ գրիր: ԳՐՈՂ– Չի՛ լինում: Չե՛մ կարող: ԱՄՈԹԱՆՔ– Գոնե ամաչի՛ր՝ անկարողությունդ ցույց մի՛ տուր: ԳՐՈՂ– (Հանգիստ) Լսիր: Ամոթանք չտալ դու կարո՞ղ ես: ԱՄՈԹԱՆՔ– Մի ժամ չխոսեմ, սիրտս կպայթի: Դա իմ էությունն է: ԳՐՈՂ– Ա՛յ, տեսնո՞ւմ ես: Գրելն էլ, ախր, ի՛մ էությունն է: ԱՄՈԹԱՆՔ– Բայց դա տանջանք է: Ի՞նչ հաճույք ես դրանից զգում: ԳՐՈՂ– Դու չես հասկանա: Չգրող մարդը դա չի հասկանա: ԱՄՈԹԱՆՔ– Գրելուդ համար մի կտոր, թեկուզ մի կտոր հաց քեզ տալի՞ս են: ԳՐՈՂ– Բնա՛վ: ԱՄՈԹԱՆՔ– Ճակատդ պաչո՞ւմ են: ԳՐՈՂ– Երբեք: ԱՄՈԹԱՆՔ– Կյանքդ անհանգիստ, նյարդային չէ՞: ԳՐՈՂ– Նյարդային է: ԱՄՈԹԱՆՔ– Ինչքա՞ն բան ես զոհել: ԳՐՈՂ– Ամբողջ կյանքս: ԱՄՈԹԱՆՔ– Ի՞նչ ես շահել: ԳՐՈՂ– Ոչինչ: ԱՄՈԹԱՆՔ– Ամոթ չլինի հարցնելը, Ձերդ մեծություն, իսկ քեզ, քո կարծիքով, գոնե համարո՞ւմ են... կարգին գրող: ԳՐՈՂ– Չեն համարում: ԱՄՈԹԱՆՔ– Ու դեռ գրում ես: ԳՐՈՂ– Ու պիտի գրեմ: ԱՄՈԹԱՆՔ– Մի վերջին հարց. (կեղծ լրջությամբ) դու գիժ հո չե՞ս: ԳՐՈՂ– Լսի՛ր, ինձնից ի՞նչ եք ուզում: Խանգարո՞ւմ եմ ձեզ: ԱՄՈԹԱՆՔ– Չես խանգարում: Մենք պարզապես չենք սիրում քեզ: Ի դեպ, մեծ-մեծ որ բրդում ես, գիր ու գրականությունից խոսում, Կենո Մինե կարդացե՞լ ես: (Գրողը լռում է): Չես կարդացել: Լուսավորվիր ուրեմն. համաշխարհային դասական է: Վեստա Մենինգո կարդացե՞լ ես: (Գրողը դարձյալ լռում է): Չես կարդացել: Ժյուլ Գրին… Մարկես… Մոնակես… Գոնակես… Չես կարդացել: Հիմա մի թունդ ամոթանք որ տամ, մեղավո՞ր կլինեմ: ԳՐՈՂ– Ե՞րբ կարդամ, գրողի՛ տարած, ե՞րբ: ԿԱՐԻՔ– Դե, գոնե ձայնդ կտրի՛ր, տե՛ղդ նստիր: ԳՐՈՂ– (Բռնկվելով) Դո՛ւրս այստեղից: Դո՛ւրս: ԱՄՈԹԱՆՔ– (Հեռանալով) Ու դեռ բղավում ես: Անամո՛թ, անպատկա՛ռ, անխե՛լք, հիմա՛ր, բո՛ւթ, տգե՛տ... Գրողը կրկին նյարդայնացած քայլում է: Վառում է հանգած ծխախոտը, նստում: Ներս է մտնում մի գեղեցիկ աղջիկ: ԳՐՈՂ– (Զարմացած) Հավատա՞մ աչքերիս: ԱՂՋԻԿ– (Ժպտալով) Ինչո՞ւ չէ: ԳՐՈՂ– Ո՞վ ես: Անունդ: ԱՂՋԻԿ– Նա, ում տենչում են բոլորը: ԳՐՈՂ– Չեմ զարմանում: ԱՂՋԻԿ– Եվ փնտրում են միշտ: ԳՐՈՂ– Բնական է: ԱՂՋԻԿ– Նպատակն եմ կյանքի: Աշխարհը առանց ինձ կլիներ գորշ, կյանքը՝ անհրապույր: ԳՐՈՂ– Հետո՞: ԱՂՋԻԿ– (Նազկտալով) Գայթակղիչ եմ... Երազային... Անհա՛ս... շատերի համար: |
ԳՐՈՂ– (Նրանով տարված, հետաքրքրությամբ) Հետո՞: ԱՂՋԻԿ– Չե՞ս կռահում: ԳՐՈՂ– Ձայնդ կարծես լինի թավիշ: Շարունակի՛ր: ԱՂՋԻԿ– Գինու պես եմ... Բայց նաև խիստ վտանգավո՜ր. շատ խմողը... հղփանում է: ԳՐՈՂ– Հետո՞, հետո՞: ԱՂՋԻԿ– Բոլորին չէ, որ իմ կամքով այցելում եմ: ԳՐՈՂ– Դե՛, անունդ: ԱՂՋԻԿ– Հաճո՛ւյքն եմ ես: Տե՛ս՝ որքա՜ն եմ հրապուրիչ: ԳՐՈՂ– Կասկած չունեմ՝ մի հայացքով դու բանակներ կառնես գերի: ԱՂՋԻԿ– Սիրեցի՞ր ինձ: ԳՐՈՂ– Ի՜նչ անմիտ հարց: ԱՂՋԻԿ– Որ այդպես է, խոստովանեմ. վարքից մի քիչ ես թեթև եմ: (Գրողը ծիծաղում է): Եվ, ճիշտն ասած (գրողին ավելի մոտենալով), դու ինձ սաստիկ դուր ես գալիս: Եթե թողնես, կնստեմ ես քո ծնկներին: (Գրողը աղջկան նստեցնում է ծնկներին): Թե կամենաս, կհանդիպենք մենք ամեն օր: (Նայում է գրողի դեմքին): Ես ամեն օր կգրկեմ քեզ: Կսեղմեմ քեզ... ստինքներիս: Երկար ժամեր կգուրգուրե՜մ: Քեզ կտրվե՜մ: (Այլ տոնով) Ի՞նչ ես լռում: Չե՞ս ցանկանում: ԳՐՈՂ– Ի՜նչ ես ասում... ԱՂՋԻԿ– Քո ձայնի մեջ, քո հայացքում ինչ-որ երանգ կա խուսափող: ԳՐՈՂ– (Ամուր գրկելով) Մի՞թե, իմ... ԱՂՋԻԿ– Վաղն ուրեմն և ամեն օր, այս նույն ժամին... Ծաղիկների քնքուշ գրկում... Ծովի ափին կամ պուրակում... Քեզ կտանեմ հաճույքների դրախտ այգին: Առվակները երգեր կասեն, սոխակները կդայլայլեն, փերիները մերկ կպարեն... ԳՐՈՂ– (Խորը ցավով) Ա՜խ, սիրելիս, թե ամեն օր լինի այդքան ժամանակ... ԱՂՋԻԿ– (Զարմացած, գրողին գրկից թողնելով) Ի՞նչ: Մի՞թե դու ինձ համար չունես ժամանակ: ԳՐՈՂ– (Կարկամած) Ես... Ես... ԱՂՋԻԿ– Չեմ հավատում կարծես թե իմ լսածին: Խուսափո՞ւմ ես ինձանից: ԳՐՈՂ– Չէ, սիրելիս, պարզապես... ԱՂՋԻԿ– (Վիրավորված, այլափոխված) Ուրեմն ես չկամ քո այս (Մուսային ցույց տալով) կույսի չա՞փ: ԳՐՈՂ– (Խստությամբ) Չհանդգնե՛ս: ԱՂՋԻԿ– Ի՞նչ օգուտ է տալիս տխմար լիրբն այս քեզ: ԳՐՈՂ– Չհանդգնե՛ս: ԱՂՋԻԿ– Դե, հասկացի՛ր վերջապես. կյա՛նքդ է ուտում սա այսպես: ԳՐՈՂ– Այս ի՜նչ կյանք է, Տե՛ր Աստված: Ա՜խ, անիծյա՛լ ժամանակ... ԱՂՋԻԿ– Մտքովս անգամ չէր անցնում, թե կարող ես վարանել: Շուտ որոշիր. սա կամ ես... ԳՐՈՂ– Պատասխա՛ն տուր. ի՞նչ անեմ, ես ի՞նչ անեմ հիմա, Տե՛ր: ԱՂՋԻԿ– Միայն մի բան: ԳՐՈՂ– Ասա՛: ԱՂՋԻԿ– Մի՛ գրիր: ԳՐՈՂ– (Ձեռքը դռան կողմը մեկնելով, ողբերգականորեն) Դո՛ւրս այստեղից, դո՛ւրս: Աղջիկը, խեթ հայացքով նրան նայելով, դուրս է գալիս: Լսվում է ինչ-որ մեկի ձայնը: ՁԱՅՆ– Հիմա՛ր: (Խոսողը ներս է գալիս): Դու հասկանո՞ւմ ես, թե ինչ արեցիր: (Գրողը լռում է): Ու դեռ դժգոհում ես, բախտդ հայհոյում: ԳՐՈՂ– (Արհամարհանքով) Ո՞վ ես: Անունդ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քո բարեկամը: ԳՐՈՂ– Դեռ բարեկա՞մ ունեմ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– (Բարեկամաբար) Մի՛ նեղսրտիր, ոչինչ, առայժմ ուշ չէ: ԳՐՈՂ– Անունդ չասիր: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Խելք են անվանում: ԳՐՈՂ– Իրո՞ք: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Թերահավատ ես: (Ծխախոտ առաջարկելով) Վերցրո՛ւ, ծխի՛ր: (Նստում է): Ինձ հավանաբար չէիր սպասում: ԳՐՈՂ– Ինչո՞ւ ես եկել: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Մեղքս գալիս ես: Եկել եմ՝ օգնեմ: ԳՐՈՂ– Իսկապե՞ս: ԽԵԼՔ– Հաստատ: Եկ խելք-խելքի տանք: ԳՐՈՂ– Շուրջս շատ մութ է, թանձր մառախուղ: Լույսի ոչ մի շող էլ չեմ նշմարում: |
ԽԵԼՔ– Դու մեղավորին քո մեջ որոնիր: ԳՐՈՂ– Դու է՞լ ես եկել, որ ինձ այպանես: ԽԵԼՔ– Ո՛չ, ես եկել եմ՝ քեզ խելքի բերեմ: ԳՐՈՂ– Ինչ-որ երկդիմի բաներ ես խոսում: Ասա, թե իրոք ում բարեկամն ես: ԽԵԼՔ– Վիրավորվեցի՞ր: Ոչինչ, ճիշտ խոսքը երբեմն դառն է: ԳՐՈՂ– Քո կարծիքո՞վ էլ ուրեմն անխելք եմ: ԽԵԼՔ– Միասին դատենք: Գրելուց հետո գործդ ի՞նչ ես անում: ԳՐՈՂ– Դարակս եմ դնում: (Սեղանի դարակը հանելով) Տե՛ս, ահա, լիքն է: ԽԵԼՔ– Ինչո՞ւ չես տպում: (Գրողը լռում է): Ա՜, բռնվեցի՞ր: Ինչո՞ւ չես ասում, որ քեզ, հարգելիս, շան տեղ չեն դնում: Գրածներիցդ ոչինչ չեն տպում: ԳՐՈՂ– Ես թքած ունեմ: ԽԵԼՔ– Ունես, թե չունես, դու քեզ չարչարում, տանջում` գրում ես, սակայն անունդ ոչ մի տեղ չկա: Ոչ ոք չգիտի, քեզ չի՛ ճանաչում: ԳՐՈՂ– Չկա, հետո՞ ինչ: ԽԵԼՔ– Ո՞ւմ համար ես գրում: ԳՐՈՂ– Լսիր, «բարեկամ», թե քո մեջ այսքան (ցույց է տալիս մատներով) արդարություն կա, ճիշտ պատասխանիր... ԽԵԼՔ– Հասկացա: Ճիշտ է. մի գլուխ բարձր ես: ԳՐՈՂ– Ի՞նչ է պետք ուրիշ: ԽԵԼՔ– Ինձ լսիր հապա: Գործերիդ վրա ինչքա՞ն ես ծախսել: ԳՐՈՂ– Հազար, հինգ հազար... ԽԵԼՔ– Ինչքա՞ն ժամանակ: ԳՐՈՂ– Որքան ունեի: ԽԵԼՔ– Օգուտ տեսե՞լ ես: ԳՐՈՂ– Բնավ: ԽԵԼՔ– Շահ ունեցե՞լ ես: ԳՐՈՂ– Երբեք: ԽԵԼՔ– Թեկուզ մի երկտող, մի գովեստի խոսք մեկը գրե՞լ է: ԳՐՈՂ– Ո՛չ: ԽԵԼՔ– Իսկ, քո կարծիքով, հետո կգրվի՞: ԳՐՈՂ– Չի մտահոգում: ԽԵԼՔ– Նայիր աչքերիս: Ա՜, խուսափում ես: Ազնիվ չես խոսում: Չի կարող դա քեզ չմտահոգել: Ինքդ էլ գիտես, որ այդ գործերը կարող են նաև հավիտյան կորչել, լույս աշխարհ չգալ, բնավ չընթերցվել... ԳՐՈՂ– Ճիշտ ես, կարող են, բայց ես ի՞նչ անեմ, ի՞նչ մեղավոր եմ: ԽԵԼՔ– Ես շատ եմ խորհում, բայց քո արածից, քեզ պես գրողից բան չեմ հասկանում: Ներիր, բարեկամ, սակայն իմացիր, որ շատերն արդեն կարծիք են հայտնում, որ քո ծալքերից մեկը չի գործում: ԳՐՈՂ– Լսե՛լ եմ արդեն, ես գիտե՛մ արդեն: Դու ինձ ե՛լքն ասա, խելքով բարեկամ: ԽԵԼՔ– Այդ ելքը մեկն է: ԳՐՈՂ– Ասա՛: ԽԵԼՔ– Մի՛ գրիր: ԳՐՈՂ– Նույն խորհուրդն ինչո՞ւ հապա չես տալիս դու ուրիշներին: ԽԵԼՔ– Նրանք, հարգելի՛ս, մարդիկ են կարգին: ԳՐՈՂ– Այսինքն: ԽԵԼՔ– Գրելով նրանք փող ոչ թե վատնում, այլ վաստակում են: Մի ժամ գրում են ու մի ամբողջ օր լսում գովեստներ: Գրելով նրանք անո՛ւն են հանում, փա՛ռք են վաստակում, պաշտո՛ն ստանում: (Պատրաստվում է գնալու): Իսկ դու... (Ձեռքը թափ տալով) Ա՛հ, ողորմելի: Խելքը գնում է: Նրա հետևից անմիջապես գալիս է մեկ ուրիշը: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Լսեցի՞ր, ասաց՝ պաշտոն ստանում, անուն են հանում: ԳՐՈՂ– Ի՜նչ սարսափելի մղձավանջ է այս, ո՜վ, Տե՛ր Արարիչ: (Ներս եկածին) Ինչո՞ւ ես հանգիստ չունեմ ձեր ձեռքին: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Բոլոր ցավերիդ համար բերել եմ քաղցր բալասան: ԳՐՈՂ– Անունդ ասա: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Կոչում են Պաշտոն: Անելու եմ լավ առաջարկ: (Մի պահ լռում է): Կտամ ես քեզ հարմար մի գործ: Կվաստակես տասնապատիկ դու ավելի: Չես ունենա փողի կարիք: ԳՐՈՂ– Ճի՞շտ ես ասում: ՊԱՇՏՈՆ– Մի՛ կասկածիր: ԳՐՈՂ– Պայմանը քո: |
ՊԱՇՏՈՆ– Խելքի գործ է: Աշխատատար: Կպահանջի ջանք ու եռանդ: Շատ ժամանակ: ԳՐՈՂ– Շա՞տ ժամանակ: ՊԱՇՏՈՆ– Պարզ ասացի: ԳՐՈՂ– Ջանք ու եռա՞նդ: ՊԱՇՏՈՆ– Ուժերդ ո՛ղջ: (Գրողը վարանում է): Ի՞նչ ես խորհում: Գիտե՞ս` քանի մարդ է խնդրում: ԳՐՈՂ– Անկեղծ ասա, թեկուզ մի ժամ ես կունենա՞մ, կկարենա՞մ... ՊԱՇՏՈՆ– (Խստությամբ) Ես ասացի՝ ուժերդ ո՛ղջ: ԳՐՈՂ– Դու բարի ես, սակայն, գիտե՞ս, երևի թե ճիշտ են ասում... Ես իսկապես… ՊԱՇՏՈՆ– Իսկապես ի՞նչ: ԳՐՈՂ– Խելագար եմ: ՊԱՇՏՈՆ– (Զարմացած) Չհասկացա: ԳՐՈՂ– Դե, ո՞նց ասեմ. ես իսկապես... մի քիչ գիժ եմ: ՊԱՇՏՈՆ– Ավելի պա՞րզ: ԳՐՈՂ– Ես գը... րող... Ավելի ճիշտ, ես գրում եմ: ՊԱՇՏՈՆ– Է, հետո՞ ինչ. էլ մի՛ գրիր: ԳՐՈՂ– Բանն էլ այդ է, որ... ՊԱՇՏՈՆ– (Զարմացած) Ի՞նչ: ԳՐՈՂ– Չեմ կարող: (Պաշտոնը քահ–քահ ծիծաղում է): Հա՛, չեմ խաբում: Հենց չեմ գրում, խենթանում եմ: ՊԱՇՏՈՆ– Ա՛յ քեզ խելա՜ռ: Չէի լսել: ԳՐՈՂ– Չե՞ս հավատում: Ճիշտ եմ ասում: Երբ չեմ գրում, ինձ մի տեսակ վատ եմ զգում: Ընկնում եմ նյարդային վիճակի մեջ: Իմ տեղը չեմ գտնում: Դառնում եմ դյուրագրգիռ: Միշտ թվում է, թե ես իմ գործը չեմ անում: Թվում է, թե բոլոր գործերը հենց այնպես, երկրորդական են: Ուզում եմ դրանք շուտ վերջացնել, անել իմը: Բայց երբ աշխատում-աշխատում ու չեմ վերջացնում... խելագարվում եմ: ՊԱՇՏՈՆ– Իսկապե՞ս: Առաջին անգամ եմ լսում: Իսկ երբ սկսում ես գրե՞լ: ԳՐՈՂ– Ամեն ինչ միանգամից անցնում է: Ինձ որտեղ էլ կորցրած լինեմ, իսկույն գտնում եմ: ՊԱՇՏՈՆ– Տարօրինակ է: Ուրեմն մերժում ես: ԳՐՈՂ– Դե, ո՞նց ասեմ: Ես չեմ կարող ողջ եռանդս, ժամանակս... ՊԱՇՏՈՆ– Անկեղծ ասած՝ ես քեզ կարգին չհասկացա, բայց… դո՛ւ գիտես: (Գնալով) Տե՛ս, ինձանից չդժգոհես: Պաշտոնը դուրս է գալիս: Գրողը մի որոշ ժամանակ մտախոհ քայլում է, ապա նստում: Գալիս է մեկ ուրիշը: ԳՐՈՂ– Ո՞վ ես: Ներս մտար թե չէ, շունչս սկսեց կտրվել: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Բնական է. այդպես էլ պիտի լիներ: ԳՐՈՂ– Խեղդելու հարցում բոլորդ վարպետ եք: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Այո՛: Բայց բոլորի մեջ ես հաստատ ուրիշ եմ: Շնչահե՛ղձ եմ անում, խեղդամա՛հ: ԳՐՈՂ– (Հեգնանքով) Ինչպիսի՜ տաղանդ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ինձ հաճախ ասում են շիկացած, հաճախ՝ թունավոր, բայց ինձ թվում է, որ ես ամենից առաջ խեղդող եմ: ԳՐՈՂ– Այո՛: Դա անմիջապես զգացի: Կողքիդ կանգնելու համար հակագազ է պետք: Ի՞նչ է անունդ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Մթնոլորտ: ԳՐՈՂ– Պարզ է: ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Քեզ մի խորհուրդ տամ: ԳՐՈՂ– Հեշտ խեղդվելո՞ւ: ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Ո՛չ: Փրկվելու: ԳՐՈՂ– (Դարձյալ` հեգնանքով) Խոնարհ լսում եմ: ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Եթե չես ուզում իմ զոհը դառնալ... ԳՐՈՂ– Ի՞նչ: ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Այստեղից գնա: ԳՐՈՂ– Ո՞ւր: ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Ուր կուզես: Մի այնպիսի տեղ, որ ես չգտնեմ: Հավատա, դա է քո փրկությունը: ԳՐՈՂ– Այդ ինչո՞ւ բարիացար: ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Չգիտեմ: Մեղքս եկար: Գրած գործեր շա՞տ ունես: ԳՐՈՂ– (Ձեռքը բարձրացնելով՝ սեղանի վրա ցույց է տալիս): Ահա՛, այսքան: Բայց գրած կլինեի տասնապատիկը, եթե... ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Իսկապես մեղք ես: Եթե այդքան ջանքդ ու ժամանակդ ծախսեիր գիտական աշխատանքների վրա, վաղուց պաշտպանած կլինեիր, գոնե կոչում կունենայիր: Ինքդ դատիր (ցույց է տալիս գրած թղթերը), ո՞ւմ են դրանք պետք: (Մի պահ տիրում է լռություն): Լուրջ եմ ասում. այստեղից փախիր: Ուրիշ տեղ կդառնաս հարգված մարդ: Ինձնմանի ձեռքը չես ընկնի, կարգին կաշխատես: Առաջինը հո չե՞ս: Քանիսն են գնացե՜լ... Եվ գիտե՞ս՝ ինչ մարդ են դարձել: Ամբողջ աշխարհն է ճանաչում: Իսկ ո՞վ էին այստեղ. քեզ նման ողորմելիներ: |
ԳՐՈՂ– Բայց ի՞նչ եմ ձեզ արել: Ինչո՞ւ դուք հատկապես ինձ չեք սիրում: ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Ո՞վ ասաց՝ հատկապես քեզ: Մտքովդ իսկ չանցնի, թե միայն դու ես: Մենք խեղդում ենք բոլորին՝ նկարիչներին, գիտնականներին, դերասաններին, երաժիշտներին... ԳՐՈՂ– Է՛, խեղդեցիք, հետո՞: ՄԹՆՈԼՈՐՏ– (Պատրաստվելով գնալու) Չգիտեմ: Ես զգուշացրի: Տես, որ հետո ուշ չլինի: Այսպես բարի ինձ տեսնում ես վերջին անգամ: Հիշի՛ր. մեր մյուս հանդիպումը կլինի բոլորովին ուրիշ... Վերջինս գնում է: Գրողը, գլուխն ափերի մեջ առած, խորհում է: Հնչում է երաժշտություն… Բեմը մթնում է և լուսավորվում բավական ուշ: Զգալի է, որ որոշ ժամանակ անցել է: Գրողը մտորելով պատուհանից նայում է դուրս: Քիչ անց դանդաղ քայլում է: Նստում է դաշնամուրի մոտ: Նվագում է մեղմ, հանգիստ երաժշտություն: Գալիս է Մուսան: Գրողը նվագն ընդհատում է, դիմում նրան: ԳՐՈՂ– Ինչո՞ւ ես նեղացել, ինչո՞ւ չես գալիս. քանի օր է` սպասում եմ: ՄՈՒՍԱ– Իբր չգիտե՞ս: ԳՐՈՂ– Ա՜խ, ինչ նեղացկոտն եք դուք: Ախր ինքդ էլ տեսնում ես, որ մեկ րոպե ժամանակ չեմ ունեցել: Կարիքը խեղդել է: Մի ամբողջ շաբաթ գրասեղանիս մոտ չեմ եկել: ՄՈՒՍԱ– Դա ինձ չի հետաքրքրում. մեղավոր ես, թե անմեղ, մի ամբողջ շաբաթ ինձ անտեսել ես: Ես դա չեմ ներում: ԳՐՈՂ– Գիտեմ-գիտեմ. ձեր տեսակն այդպիսին է. մեկ օր հանկարծ անտեսես, սիրտը չշահես, մի ամբողջ շաբաթ կխռովի, երես կթեքի: ՄՈՒՍԱ– Այո, մենք կամակոր ենք: Դա մեր էությունն է: ԳՐՈՂ– Դե լավ, եկ հաշտվենք: (Մոտենում, վարսերը շոյում ու համբուրում է): Այնպե՜ս կարոտել եմ: Թե իմանաս՝ ինչպե՜ս եմ ուզում ամբողջ օրս քեզ հետ անցկացնել, քո շունչը, քո բույրը մշտապես զգա՜լ… (Գրկում է): Գիտե՞ս՝ ինձ ինչու նրանք չեն սիրում: ՄՈՒՍԱ– Ովքե՞ր: ԳՐՈՂ– Նրանք՝ բոլորը: Այնքան գարշելի են, որ անուններն իսկ չեմ ուզում տալ: ՄՈՒՍԱ– Չգիտեմ: Չեմ հասկանում նրանց: (Քիչ անց) Բավական է: Նստիր: Ուզում էիր գրել: ԳՐՈՂ– Հա՛: Ճիշտ ես: Տեսնենք` ինչ կստացվի: (Նստում է սեղանի մոտ և պատրաստվում գրելու): Լույսերը դանդաղ մարում են և մի քանի վայրկյան անց նույն դանդաղությամբ վառվում: Գրողը, նույն դիրքով սեղանի մոտ նստած, գրում է: Նրա թիկունքում կանգնած է Մուսան: Բեմում պիեսի ըմբոստացած տղամարդն է, այն աղջիկը, որը նրա քթից բռնած` ման էր տալիս, և մեկ այլ՝ դեռևս անծանոթ «ոգի»: ՏՂԱՄԱՐԴ– Կամակորություններդ ինչքան հանդուրժեցի, հերիք է: Վե՛րջ: ԱՂՋԻԿ– Խնդրում էիր, ոտքերս էիր ընկնում: Դու չէի՞ր այն տղամարդը: ՏՂԱՄԱՐԴ– Չէի ճանաչում: Կույր էի: ԱՂՋԻԿ– Հիմա տեսնո՞ւմ ես: ՏՂԱՄԱՐԴ– Այո՛, տեսնում եմ: ԱՂՋԻԿ– Ու ոտքերս էլ չե՞ս ընկնի, չե՞ս աղաչի: ՏՂԱՄԱՐԴ– Թող մտքիդ ծայրով էլ չանցնի: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Հանկարծակի ներս մտնելով) Այս ի՜նչ եմ լսում, այս ի՜նչ եմ լսում: (Սպառնալի հայացքով նայում է տղամարդուն, որն անմիջապես ընկճվում է): Զգա՛ստ: ԵՐՐՈՐԴ ՏՂԱՄԱՐԴ– Չլսես: Դրան չենթարկվես, թե չէ կկործանվես: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Երրորդ տղամարդուն) Դո՞ւ ինչացու ես: Ի՞նչ գործ ունես այստեղ: ԵՐՐՈՐԴ ՏՂԱՄԱՐԴ– Բանականությունն եմ: Չճանաչեցի՞ր: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Էլի դա՞վ ես նյութում: Հեռացի՛ր, քանի քիթ ու մռութդ չեմ ջարդել: ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ– (Ընդունելով կռվելու պատրաստ դիրք) Փորձիր հապա: ԱՂՋԻԿ– (Տղամարդուն) Տե՛ս, չզղջաս: ՏՂԱՄԱՐԴ– (Աղջկան, ոչ այնքան ինքնավստահ) Դուք ի՞նչ արարածներ եք: Մարդ ձեզանից բան չի հասկանում: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Բանականությանը) Դու, ի՞նչ է, չգիտե՞ս, որ ուր մտնում եմ ես, այնտեղից պիտի չքվես: Պիտի ընդունես իմ գերիշխանությունը: Հպատա՛կս պիտի դառնաս: ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ– Ո՛չ: Դո՛ւ պիտի ինձ ենթարկվես: Իմ առաջ պիտի ծնկե՛ս: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Ի՞նչ: (Անսպասելի հնարքով նրան գցում է գետնին և նստում վրան): Կխեղդե՛մ, կոչնչացնե՛մ: Չե՛մ թողնի՝ թպրտաս: ԱՂՋԻԿ– (Տղամարդուն) Խելք ունեցողը առաջին հերթին մեզանից է բան հասկանում: (Տղամարդը սաստիկ ընկճվում է): Հը՞, ինչո՞ւ խեղճացար: Քեզ վրա վստահ չե՞ս: Հանկարծ ներս են խուժում Ժամանակը, Կարիքը, Անարդարությունը, Նախանձը, Սատարը, Արդիժամը, Ամոթանքն ու Մթնոլորտը: Միանգամից հարձակվում են գրողի վրա, ամուր կապկպում ու բերանը խցանում: ԿԱՐԻՔ– Ուրեմն մեզ չե՛ս ուզում ենթարկվել, սրիկա՛: (Ոտքով խփում է): ԺԱՄԱՆԱԿ– Դե հիմա տես, թե գլխիդ ինչ կբերենք, գրո՛ղ: (Հարձակվում են Մուսայի վրա և բռնում՝ չթողնելով փախչել): ԿԱՐԻՔ– (Մուսային, որը դիմադրում է): Դե՛, դե՛, հանգի՛ստ: ԱՐԴԻԺԱՄ– (Նույնպես` Մուսային) Թողնես, թե չէ, մեկ է, մենք քեզ... Նախանձ, սա ոնց որ դեռ չի հասկանում: Հասկացրո՛ւ: |
ՆԱԽԱՆՁ– (Ծաղրանքով) Որ իմանաս՝ քեզ ի՜նչ ենք անելու, ի՜նչ ենք անելո՜ւ... (Ծիծաղում են): ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– (Մուսային քաշելով կողքի սենյակը) Առաջինը ես եմ: Սրան հիմա այնպես բռնաբարեմ, որ ա-ն ու բ-ն էլ չհիշի:(Ծիծաղ): ԺԱՄԱՆԱԿ– (Գրողին) Հը՞, հերո՛ս, ո՞նց ես: (Ոտքով մի քանի անգամ խփում է: Կողքի սենյակից լսվում է Մուսայի ձայնը): ՄՈՒՍԱ– Թողե՛ք, թողե՛ք... Այլանդակնե՛ր, տականքնե՛ր… (Նույն սենյակից լսվում է նաև Կարիքի ձայնը): ԿԱՐԻՔ– Դե՛, դե՛, հանգիստ: ՄԹՆՈԼՈՐՏ– (Գրողին մոտենալով) Ես քեզ զգուշացրի, չէ՞... Նոր պատկեր: Ինչ-որ տեղ հավաքված են Կարիքը, Ժամանակը, Նախանձը, Անարդարությունը, Արդիժամն ու Մթնոլորտը: ԿԱՐԻՔ– Լավ բռնաբարեցինք: ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– Դե, հիմա որտեղ իրենը կասի, թող այնտեղ էլ ասի մերը: ՆԱԽԱՆՁ– Բայց մի բանում սխալվեցինք: Բռնաբարելուց հետո պիտի խեղդեինք, դեն շպրտեինք, որ գրող կոչեցյալն էլ գրիչ չվերցներ: ԺԱՄԱՆԱԿ– Ինձ թվում է` հիմա էլ չի վերցնի: Այդ աղջիկը նրա մոտ էլ չի գնա: Երևի արդեն վրան թքել-հեռացել է, որովհետև չկարողացավ պաշտպանել: ԱՐԴԻԺԱՄ– Իսկ եթե, այնուամենայնիվ, վերցնի՞: ԿԱՐԻՔ– Բկից կբռնեմ, կսպանեմ: ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Շնչահե՛ղձ կանեմ, խեղդամա՛հ: ՆԱԽԱՆՁ– Ոտքից կքաշե՛մ, տակը կփորե՛մ, ցե՛խը կգցեմ: ԺԱՄԱՆԱԿ– Մի րոպե, մի րոպե ժամանակ չեմ տա: ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– Չեմ թողնի՝ երկու տող իսկ տպի, թեկուզ երկու տող: Լույսը մարում է և քիչ անց վառվում: Բեմում միայն գրողն է՝ բազկաթոռին մռայլ ու մտախոհ նստած: Վառում է ծխախոտ, դատարկ տուփը նյարդայնորեն ճմլում, ապա միացնում հեռուստացույցը: Լսվում է հաղորդավարի ձայնը. –Ծաղկաձորում՝ գրողների ստեղծագործական տանը, այսօր մի խումբ գրողներ ստացան գրական մրցանակներ և արժանացան դրամական պարգևների: Վերջիններս շնորհակալություն հայտնեցին իրենց վաստակը գնահատելու և ցուցաբերված վերաբերմունքի համար: Հավաքի ժամանակ նշվեց, որ մյուս տարի կավելանա պետական հովանավորությամբ և գրողների միության միջոցներով լույս տեսնող գրքերի քանակը: Ասվեց, որ հնարավոր ամեն ինչ արվում է՝ խրախուսելու համար ստեղծագործ միտքը: Հատկապես կարևորվեց շնորհալի գրողներին հովանավորելու անհրաժեշտությունը: Ընդգծվեց, որ այս առումով բավականին աշխատանք արդեն արվել է: Գրողը հեռուստացույցն անջատում է, ագահորեն կուլ տալիս մի քանի քուլա ծուխ: Հանկարծ դանդաղ քայլերով, տխրադեմ գալիս է Մուսան: Գրողը, նրան տեսնելով, անակնկալի է գալիս: ԳՐՈՂ– Ինչո՞ւ ես եկել: Ես չեմ կանչել: (Մուսան լուռ նայում է նրան): Ինձ մի՛ նայիր. ամաչում եմ: (Մուսան շարունակում է նայել): Գնա՛... Էլ մի՛ գա: Ի՞նչ ես ուզում ասել. որ ես տղամարդ չե՞մ, քեզ չեմ կարող պաշտպանե՞լ... Ճիշտ ես, գնա՛... Էլ չեմ կանչի: (Մուսան մոտենում, կանգնում է նրա առաջ: Գրողը հանկարծ ծնկի է գալիս: Ձայնի տոնը փոխում): Ներիր ինձ... Խնդրում եմ՝ ներիր... Ինքդ տեսար, որ ես... Քեզ պաշտպանել իսկապես չեմ կարող, լսո՞ւմ ես: Չե՛մ կարող: Ներիր: Էլ չեմ կանչի: Էլ չեմ գրի: Ուզո՞ւմ ես՝ գրիչս հենց հիմա շպրտեմ: Ինչ գրել եմ, անեմ պատառ-պատառ: (Վեր է կենում): ՄՈՒՍԱ– (Գրողի ձեռքից բռնում է): Սպասի՛ր... Հիշո՞ւմ ես` վերջին անգամ երբ եմ եկել` առանց կանչելու: ԳՐՈՂ– Չէ: Չեմ հիշում: Վաղուց, առանց կանչելու, չես եկել: Հակառակ. երբեմն նույնիսկ խնդրել եմ, բայց չես եկել: ՄՈՒՍԱ– Իսկ այսօր եկել եմ: ԳՐՈՂ– Գիտեմ՝ ինչու ես եկել: ՄՈՒՍԱ– Ոչ մի օր իմ գալն այնպես հարկավոր չի եղել, ինչպես այսօր: Զգացի, որ քեզ տեսնելը անհրաժեշտություն է. ունեմ կարևոր ասելիք: ԳՐՈՂ– Ինչ էլ ասես, տեղին է: Իրավունք ունես դեմքիս թքելու: ՄՈՒՍԱ– Հավատա՛, ես նոր եմ միայն հասկացել, թե դու որքա՜ն ես ինձ... սիրել: ԳՐՈՂ– (Զարմացած) Իսկապե՞ս: ՄՈՒՍԱ– Եվ եկել եմ՝ ասեմ, որ... ԳՐՈՂ– Քեզ հանգիստ թողնեմ: ՄՈՒՍԱ– Որ, ի հեճուկս բախտի, ի հեճուկս ճակատագրի և ի հեճուկս բոլոր նրանց, դու պիտի... գրե՛ս: (Գրողը լուռ, երկար նայում է Մուսային, ապա ամուր սեղմում կրծքին...) Նոր պատկեր: Բեմը ներկայացնում է գրվող պիեսի վերջին դրվագը: Գրողը նստած է սեղանի մոտ: Նրա թիկունքում կանգնած է Մուսան: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– (Բանականությանը) Դու, ի՞նչ է, չգիտե՞ս, որ ուր մտնում եմ ես, այնտեղից պիտի չքվես: Պիտի ընդունես իմ գերիշխանությունը: Հպատա՛կս պիտի դառնաս: ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ– Ո՛չ: Դո՛ւ պիտի ինձ ենթարկվես: Իմ առաջ պիտի ծնկե՛ս: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Ի՞նչ: (Նրան գցում է գետնին և նստում վրան): Կխեղդե՛մ, կոչնչացնե՛մ: Չե՛մ թողնի՝ թպրտաս: ԱՂՋԻԿ– (Տղամարդուն) Խելք ունեցողը առաջին հերթին մեզանից է բան հասկանում: Հը՞, ինչո՞ւ խեղճացար: Քեզ վրա վստահ չե՞ս: Հանկարծ Բանականությունը կարողանում է շրջվել և իր տակ առնել Զգացմունքին: Նրանց դիրքերը փոխվում են: |
ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ– (Զգացմունքին) Եթե քո ձեռք ու ոտքը կապած չպահեմ, քեզ ազատ թողնեմ, ինքդ էլ չես հասկանա, թե ինչ ես անում: (Զգացմունքը նյարդայնացած շարժվում է՝ փորձելով ազատվել): Հանգի՜ստ: ՏՂԱՄԱՐԴ– (Նորից ըմբոստացած, աղջկան) Այդ ո՞վ խելք չունի: Պարզապես չեմ ուզում գործ ունենալ քեզ պես ինքնահավանի հետ: ԱՂՋԻԿ– Չես ուզում, մի՛ ունեցիր: Քեզ խնդրե՞լ եմ, որ հետևիցս գաս, ամեն օր զանգես: ՏՂԱՄԱՐԴ– Էլ չեմ գա ու չեմ զանգի: Անհոգ եղիր: ԱՂՋԻԿ– Ի՜նչ դժբախտություն: Զգացմունքի և Բանականության «մենամարտի» ընթացքը նորից փոխվում է: Կրկին Զգացմունքն է Բանականությանը առնում իր տակ: ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ– Հանձնվի՛ր, թե չէ կխեղդեմ: (Տղամարդը նորից ընկրկում է): ՏՂԱՄԱՐԴ– Տեսնո՞ւմ ես, որ խիղճ չունես: ԱՂՋԻԿ– Արդեն զղջացի՞ր: ՏՂԱՄԱՐԴ– Փորձելու համար ասացի: Ինքդ էլ գիտես, որ առանց քեզ... Գրողը մի պահ դադար է տալիս: Մտածում է: ՄՈՒՍԱ– Արագացրո՛ւ: Դու այդքան մտածելու ժամանակ չունես: ԳՐՈՂ– Առանց մտածելու ախր չի լինի: ՄՈՒՍԱ– Այսօր դանդաղ ես գրում: Գրածդ էլ այն որակը չունի: ԳՐՈՂ– Երևի: Հոգնած եմ: Ամբողջ օրը լարված աշխատել եմ: ՄՈՒՍԱ– Ի՞նչ էիր անում: ԳՐՈՂ– Հազար ու մի բան: Երևի միայն դու գիտես, թե որքան դաժան են Կարիքը, Ամոթանքը, Ժամանակը, Մթնոլորտը... Ա՜խ, եթե ես տասը օր, ընդամենը տասը օր ժամանակ ունենայի, այս պիեսը կվերջացնեի, և չի բացառվում, որ այն դառնար մեր գրականության լավագույն գործերից մեկը: Բայց ո՞վ ինձ կտա այդ տասը օրը, ո՞վ: ՄՈՒՍԱ– Իսկ եթե, քո խոսքով ասած, այդ ժամանակը գողանա՞ս: ԳՐՈՂ– Գողացած ժամանակի համար ինձ ոչ ոք մի կտոր հաց չի տա: Իսկույն վազեվազ կգա Կարիքը, կոկորդս կբռնի: Կգա Ամոթանքը, աշխարհի չլսված խոսքերը կասի: Կգա Արդիժամը, դեն կնետի տասն օրվա աշխատանքս: Կասի՝ մեր ժամանակը քեզ չի ընդունում, հիմա ուրիշ ժամանակներ են: Ներիր, սիրելիս, բայց հիմա պոռնիկներն ավելի հարգի են, քան դու: ՄՈՒՍԱ– Գիտեմ: Զգացել եմ վաղուց: ԳՐՈՂ– Իսկ Անարդարությո՜ւնը... Օ՜: Հավատա, որ ինձ համար նա ավելի սոսկալի է, քան մյուս բոլորը: Քան մյուս բոլորը միասին: Երբ մեկին զրպարտում են, նա դատի է տալիս, պատիվ է պահանջում: Գործից հեռացնում են, բողոքելու իրավունք է ունենում: Գողության համար դատում են: Հայհոյելու, վիրավորելու համար դատում են: Դատ կա, պատիժ կա հանցանքը կոծկելո՛ւ համար, պարտականությունները չկատարելո՛ւ համար, անփութությա՛ն համար... Այս ամենի համար նախատեսված է, կա, բայց նա՝ նորին գերազանցություն Անարդարությունը, անդատ, անպատիժ նստում իր «գահին», ինքնիշխան, մենակ թագավորում է: Վարվում է՝ ինչպես փչում է խելքին: «Չեմ տպում ու վերջ: Չեմ բեմադրում: Եթեր չեմ տալիս…»: Որ քարին կուզես, գլուխդ զարկիր, պատեպատ խփվիր, պատնեշի նման ուղիդ փակում է նա՝ ամենա-ամենակործանը: Եվ դրա համար... ո՛չ մի դատաստան, ո՛չ մի պատասխան: ՄՈՒՍԱ– Իսկ գրական հանրությո՞ւնը: ԳՐՈՂ– Այդ հանրության մեջ նա վաղուց արդեն իր գործն արել է: Իսկ անաչառ հանրությունը... Նա տեղյակ չէ. չի կարդացել: Այդ հանրությունը միայն լսում է այն փչացած սկավառակի «երգը», որը միշտ կրկնում է նույն անունները: Եթե նա՝ Սատարը, քեզ թիկունք չի կանգնում, դու տեղ չես գտնում այդ սկավառակի վրա: ՄՈՒՍԱ– Հասկանում եմ քեզ: ԳՐՈՂ– Միակ հասկացողն ես դու ինձ: Միակ մխիթարությունս: Լույսի միակ շողը: Մուսան մոտենում է, գրկում գրողի գլուխը և սեղմում կրծքին: Լույսերը դանդաղ մարում են և վառվում: Գրողը, սեղանի մոտ նստած, գրում է: Ներս է մտնում մի տղամարդ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Գրող Սարյանը դո՞ւ ես: ԳՐՈՂ– Ես եմ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ասում են՝ արդեն սկսել ես մեզ զրպարտե՞լ: ԳՐՈՂ– Ո՞ւմ՝ մեզ: Ի՞նչ զրպարտել: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Խմբագիրներիս, քննադատներիս, գրողներիս: Ասում ես՝ չեն տպում, տեղ չեն տալիս: ԳՐՈՂ– Ի՞նչ է, սխա՞լ է: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– (Ինչ-որ ամսագիր դնում է գրողի առաջ): Սա ի՞նչ է. քո գրածը չէ՞: ԳՐՈՂ– (Ուրախացած) Իմն է: Ե՞րբ է տպվել: Ես չգիտեի: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– (Նրա նմանողությամբ) Չգիտեի... Իսկ սա՞ ինչ է: (Տալիս է մեկ ուրիշ ամսագիր): ԳՐՈՂ– Ի՞նչ է: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քո մասին` գրախոսություն: ԳՐՈՂ– Իսկապե՞ս: (Նայելով) Ճիշտ որ: Ես չգիտեի. անկեղծ եմ ասում: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Չգիտես ու զրպարտում ես: Ահա, տպել ենք. նպատակիդ հասա՞ր, գո՞հ ես: Քեզ թվում է՝ հիմա հեղաշրջո՞ւմ է լինելու: |
ԳՐՈՂ– Որտե՞ղ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քո կյանքում, աշխարհում: ԳՐՈՂ– Հեղաշրջում չի լինի, բայց դա բնական կարիք է, պահանջ. գրողը պիտի տպագրվի, դերասանը` խաղա, երգիչը` երգի: Ի վերջո, ես ի՛նձ համար չեմ գրում, չէ՞… ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Դե լավ, այդքան մի ոգևորվիր. եթե տպվել է, չի նշանակում, թե գլուխգործոց է: ԳՐՈՂ– Գիտեմ, որ ամեն տպված բան գլուխգործոց չէ. մանավանդ հիմա, երբ ամեն զառանցանք տպվում է: Պարզապես, արդարություն պիտի լինի. դռները պիտի բաց լինեն բոլորի առջև: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Քո առջև արդեն բաց կլինեն: Ներիր, որ ինքնասիրությանդ դիպա: Ես եկել եմ` քեզ ուրախացնեմ: Քո գործերը մեր միությունում բարձր գնահատական են ստացել: Այսուհետև դու հովանավորվողների շարքում կլինես: ԳՐՈՂ– (Ուրախացած ու զարմացած) Այսինքն: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Գործերդ այլևս չեն մերժվի. կտպագրվեն: Սա քեզ բավարարո՞ւմ է: ԳՐՈՂ– Լիովին: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Ինչո՞ւ լիովին: Ուզածդ այդքա՞նն էր: ԳՐՈՂ– Այդքանը չէր, բայց ավել բանի հույս չունեմ: ՆԵՐՍ ՄՏԱԾ– Տեսնո՞ւմ ես. դու դժգոհ ես, բայց քեզ համար մենք անում ենք ավելին. այսուհետև գրածներիդ համար կստանաս վարձատրություն, այսինքն՝ հոնորար, և, ամենակարևորը, որպես գրող՝ կվարձատրվես, հարկադրված չես լինի անելու այլ աշխատանքներ: Կարիքն ու ժամանակը այլևս չեն խեղդի, և հնարավորություն կունենաս ազատորեն զբաղվելու գրական աշխատանքով: ԳՐՈՂ– (Լսածին չհավատալով) Իսկապե՞ս: Չեմ հավատում: Սա երևի երազ է: (Լույսը սկսում է դանդաղ մարել): Լսո՞ւմ ես, այդպիսի դաժան կատակ մի՛ արա: Ճիշտն ասա, երա՞զ է, թե իրականություն: (Ի պատասխան՝ լսվում է տղամարդու դիվային քրքիջը: Լույսը վառվում է: Գրողը նիրհած է՝ գլուխը սեղանին: Լսվում են Ժամանակի, Կարիքի և Անարդարության ձայները): ԺԱՄԱՆԱԿ– Կոկորդից բռնած՝ խեղդելո՛ւ եմ... ԿԱՐԻՔ– Ծնկի՛ եմ բերելու: Դարձնելու եմ ստրո՛ւկ... ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– Չե՛մ թողնելու երկտող իսկ տպվի, երկտող... Զգացվում է, որ գրողը տեսնում է մղձավանջային երազներ: Լույսը դարձյալ մարում է և վառվում: Բեմում Ամոթանքը, Սատարը, Արդիժամը, Անարդարությունը, Մթնոլորտն ու Նախանձն են: Քրքջալով գալիս են Կարիքն ու Ժամանակը: ՍԱՏԱՐ– Հը՞, ինչո՞ւ եք հռհռում: ԿԱՐԻՔ– (Շարունակելով ծիծաղել) Մենակ տեսնեք... Մենակ տեսնեք... ԱՐԴԻԺԱՄ– Ի՞նչը: ԿԱՐԻՔ– Մենակ տեսնեք, թե ինչ ենք արել: ՆԱԽԱՆՁ– Ի՞նչ եք արել: ԿԱՐԻՔ– Սարքել ենք Պրոմեթևսը: ՆԱԽԱՆՁ– Ո՞ւմ: ԺԱՄԱՆԱԿ– (Ծիծաղը չկարողանալով զսպել) Նրան՝ գրողին... Կապել ենք ժայռից: Ճանճ էլ չի կարողանում քշել: ԱՄՈԹԱՆՔ– Իսկապե՞ս: Գնանք տեսնենք: Նոր պատկեր: Գրողը կապված է ժայռին: Նրա մոտ են Ժամանակը, Կարիքը, Անարդարությունը, Մթնոլորտը, Նախանձը, Արդիժամը, Սատարը, Ամոթանքն ու Խելքը: Բոլորը անզուսպ հռհռում են: ԽԵԼՔ– Հը՞, խելքի եկե՞լ ես, թե էլի կգրես: ԳՐՈՂ– Գրելո՛ւ եմ, էլի գրելո՛ւ եմ: Ժամանակ հենց լինի, գրելո՛ւ եմ: ԺԱՄԱՆԱԿ– Իմ անունը չտա՛ս: Խեղդելո՛ւ եմ քեզ, խեղդելո՛ւ: ԿԱՐԻՔ– Տեսնո՞ւմ ես՝ ոնց եմ կապել: Այսպես էլ պահելու եմ, մինչև սատկես: Գարշելի՛: Սրիկա՛: ԱՄՈԹԱՆՔ– Ամո՛թ ունեցիր, ամո՛թ: ՍԱՏԱՐ– Ո՞ւմ վրա է հույսդ: Թիկունքիդ ո՞վ է: ԱՐԴԻԺԱՄ– Դու այդպես էլ մեր ժամանակի մարդ չդարձար: ՆԱԽԱՆՁ– Անհնարին բան հո չե՞նք ուզում: Մի՛ գրիր, էլի, մի՛ գրիր: ԺԱՄԱՆԱԿ– Նորից եմ ասում՝ մի՛ գրիր, և մենք քեզ ազատ կթողնենք, նեղություն չենք տա: ԿԱՐԻՔ– Հը՞: Վերջին խոսքդ: ԳՐՈՂ– Իմ առաջին ու վերջին խոսքը նույնն են՝ գրելո՛ւ եմ, գրելո՛ւ եմ, գրելո՛ւ եմ: ԿԱՐԻՔ– Մեջքդ կկոտրե՛մ: ՆԱԽԱՆՁ– Աչքերդ կհանե՛մ: ՄԹՆՈԼՈՐՏ– Շնչահե՛ղձ կանեմ: ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– Կսարքեմ Թեքսասի կալանավորը: ԿԱՐԻՔ– Ո՞վ: ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– Թեքսասի կալանավորը: |
ԿԱՐԻՔ– Դա՞ ինչ վիժվածք է: ԱՆԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ– Սարքեմ, կտեսնեք: Բայց մինչ այդ, տղե՛րք, սրա «պատվին» մի լավ պար: (Բոլորը միասին սատանայաբար թռվռում են, քրքջում, դիվային շարժուձևերով գրողին ծաղրում): Բեմը նորից մթնում է և լուսավորվում սովորականից ուշ: Ոչ ոք չկա: Տիրում է լռություն: Քիչ անց լսվում է գրողի ձայնը, որ գալիս է խորը փոսից: ԳՐՈՂ– Հե՜յ, ո՞վ կա այդտեղ… (Տիրում է լռություն: Քիչ անց նորից է ձայնում): Ոչ ոք չկա՞… Հե՜յ… (Դարձյալ` լռություն: Որոշ դադարից հետո ձայն է տալիս նորից): Ինձ լսող կա՞: Հե՜յ… (Լռություն) Ոչ ոք չկա՞… Հե՜յ… Հե՜յ… Վերջին խոսքերի հետ լույսը աստիճանաբար մարում է… 2003 թ. |