Հայտնվել այն վիճակում, ինչպիսին են մայորունա ցեղի մարդիկ05.30.2018
Օրերս բրիտանացի ռեժիսոր Սայմոն ՄքԲերնին Ռուսաստանի մայրաքաղաքում իր թատերախմբի հյուրախաղերի ժամանակ մոսկվացի հանդիսատեսին է ներկայացրել Ամազոնի ջունգլիներում մոլորված լուսանկարչի մասին մի անսովոր բեմադրություն: Այդ մասին տեղեկացնում է «taglur.am»-ը՝ հղում անելով «teatral-online.ru»-ին:
Այն ինչ ներկայացրել է ՄքԲերնին «Պյոտր Ֆոմենկոյի Լաբորատորիա» թատրոնում, իրականում ունի մի սյուժե, որը ավելի շուտ հիշեցնում է ճամփորդություն դիտողի հիշողությունների փակուղիներով:
Ռեժիսորը ներկայացումը կառուցել է ինչպես կրկնակի (գուցե և ավելի) հատակ ունեցող արկղի տեխնալոգիայով: Կանգնելով գործնականում դատարկ բեմում, դերասանը պատմում է, թե ինչպես է կարդացել ռումինացի գրող Պետրու Պոպեսկուի «Պայծառափայլ Ամազոնուհին» գիրքը, որտեղ նկարագրվում է ամերիկացի լուսանկարիչ Լորեն ՄքԻնթայրի զարմանալի արկածները:
Գրքի հերոսը ջունգլիներ է ուղևորվում «National Geografic» հանդեսի հանձնարարությամբ, որպեսզի գտնի մայորունա հանելուկային ցեղի մարդկանց, որոնք խուսափում են հաղորդակցվել սպիտակամորթերի հետ:
Սական լուսանկարչի հետ կատարվում է անհավանականը: Նա հայտնվում է հոգեմետ վիճակում ուղևորություններ իրականացնողի դրության մեջ և դա տեղի է ունենում իր որոնած ցեղի մարդկանց մոտ, որոնք փորձում են ժամանակը ետ շրջել:
Հենց ժամանակի չափումն էլ առավել հետաքրքրում է ներկայացման ռեժիսորին: Նրա բեմադրության մեջ կա մի քանի ժամանակային շերտ:
Նախ՝ այստեղը և հիման է: Դերասանը անընդհատ ընդգծում է իր ներկայությունը բեմի վրա և հանդիսատեսին ցուցադրում է, թե ինչպիսին է ներկայացումն իր ներքին կառուցվածքով: Նա ակնհայտ է դարձնում հնարքը և բացահայտում է տեխնոլոգիաները: Հանդիսատեսի աչքի առաջ խշխշացնում է թուղթը՝ պատկերելով կրակի ճրթճրթոց, մի շշից մյուսի մեջ է լցնում ջուրը՝ իբր թե առուն է խոխոջում: Միաժամանակ, ՄքԲերնին ցույց է տալիս, որ ինքը գտնվում է Լոնդոնի իր բնակարանում և զրուցում է փոքրիկ դստեր հետ, որը ոչ մի կերպ չի կարողանում քնել: Հետո նա խոսում է «Պայծառափայլ Ամազոնուհին» գրքի հեղինակի հետ: Նրանց զրույցը ներկայացվում է ձայնագրությամբ: Եվ վերջապես ռեժիսորը պատկերում է Լորեն ՄքԻնթայրին՝ միկրոֆոնի միջոցով փոխելով իր ձայնը:
Ձայները շերտ-շերտ պառկում են միմյանց վրա, ստեղծելով ժամանակավոր բազմաձայնություն, որտեղ, ինչպես մարդու հիշողության մեջ, տարբեր տարիների դեպքերը խառվում են և հանգիստ գոյակցում կողք-կողքի:
Այս բեմադրության գլխավոր հնարքը ժամանակակից երկունկանոց տեխնոլոգիաներն են: Յուրաքանչյուր հանդիսատեսին տրվում է ականջակալ, բայց ոչ սինքրոն թարգմանության համար: Աշխատանքը ձայնի և նրա ուղղորդման հետ, ներկայացման կարևոր մասն է:
Ցուցադրելով նորագույն ստերեոհամակակարգը, կատարողը շնչում է և շշնջում է հանդիսատեսի մերթ աջ, մերթ ձախ ականջին, երբեմն ստիպելով ուսի վրայով ետ նայել, այնքան վառ էֆեկտային է ձայնի ներկայությունը տարածության կոնկրետ կետում:
Հետաքրքիրն այն է, որ բացահայտվելուց հետո, անգամ, այս բեմական հնարքները շարունակում են աշխատել և էֆեկտիվ մնալ: Դեռ ավելին: Հասկանալով, թե ինչպես է կառուցվել աճպարարությունը, հանդիսատեսը շարունակում է տրվել երևակայականին:
Տեղավորելով մի քանի տեղեկատվությունների հոսքի մեջ (գումարած սուբտիտրերը) հանդիսատեսի գիտակցությունը ստեղծում է լիամետրաժ, գունավոր և 3D ծավալով ֆիլմ:
Եվ ահա հանդիսատեսն իրեն զգում է արևադարձային անտառի կենտրոնում, լսում է թռչունների դայլայլ, միջատների կպչուն բզզոց, որոնցից ակամա խուսափելու ցանկություն է առաջանում, տարբեր անհայտ գազանների տագնապահարույց ճիչեր և այլն... Լորեն ՄքԻնթայրի հետ, մայորունա ցեղի մարդկանց հետքերով հանդիսատեսը կտրում է անանցանելի ջունգլին:
Նրանք չեն խոսում եվրոպական որևէ լեզվով, սակայն կարողանում են փոխանցել մտքերն առանց բառերի, իր տեսակի մեջ յուրահատուկ տելեպատիայի միջոցով: Ներկայացման գլխավոր հերոսը լսում է առաջնորդի ձայնը ուղղակի իր գլխի մեջ, իսկ հանդիսատեսներին նույնպես թվում է, որ պատմողի խոսքերը լսում են ոչ թե դրսից, այլ ծնվում են իրենց ներսում:
Տարբերությունն այն է, որ թատրոնն այդ էֆֆեկտներին հասնում է նոր տեխնալոգիաներով, իսկ մայորունա ցեղի մարդիկ կոչ էին անում հրաժարվել իրենց հետ միայն ավեր ու մահ բերող քաղաքակրթության ցանկացած պտուղից: Փորձելով ժամանակը ետ շրջել, նրանք գնում են դեպի սկիզբների սկիզբ և ճանապարհին ազատվում են քաղաքակրթույան այն իրերից, որոնք իրենց մոտ էին կուտակել ժամանակի ընթացքում:
Սպառողական հասարակության դեմ իր բողոքի բռնկմամբ գլխավոր հերոսը նույնպես ամեն ինչ քանդում ու փշրում է բեմի վրա և ահա մուրճը կախվում է բջջային հեռախոսի գլխին: Հանդիսատեսը շունչը պահած սպասում է՝ կհարվածի, թե ոչ: Եվ այդ պահին հնչում է զանգը...
Մարդը չի կարող ազատվել իր սովորություններից և կյանքը հեշտացնող տեխնալոգիաներից: Մենք չենք կարող ամեն ինչ զրոյի հավասարեցնել, վերադառնալ ակունքներին և հայտնվել այն վիճակում, ինչպիսին են մայորունա ցեղի մարդիկ: Սակայն գիտակցությունը, որ ինչ-որ տեղ այդպիսի մարդիկ գոյություն ունե, արդեն հուսադրում է, հույս է ներշնչում...
Այն ինչ ներկայացրել է ՄքԲերնին «Պյոտր Ֆոմենկոյի Լաբորատորիա» թատրոնում, իրականում ունի մի սյուժե, որը ավելի շուտ հիշեցնում է ճամփորդություն դիտողի հիշողությունների փակուղիներով:
Ռեժիսորը ներկայացումը կառուցել է ինչպես կրկնակի (գուցե և ավելի) հատակ ունեցող արկղի տեխնալոգիայով: Կանգնելով գործնականում դատարկ բեմում, դերասանը պատմում է, թե ինչպես է կարդացել ռումինացի գրող Պետրու Պոպեսկուի «Պայծառափայլ Ամազոնուհին» գիրքը, որտեղ նկարագրվում է ամերիկացի լուսանկարիչ Լորեն ՄքԻնթայրի զարմանալի արկածները:
Գրքի հերոսը ջունգլիներ է ուղևորվում «National Geografic» հանդեսի հանձնարարությամբ, որպեսզի գտնի մայորունա հանելուկային ցեղի մարդկանց, որոնք խուսափում են հաղորդակցվել սպիտակամորթերի հետ:
Սական լուսանկարչի հետ կատարվում է անհավանականը: Նա հայտնվում է հոգեմետ վիճակում ուղևորություններ իրականացնողի դրության մեջ և դա տեղի է ունենում իր որոնած ցեղի մարդկանց մոտ, որոնք փորձում են ժամանակը ետ շրջել:
Հենց ժամանակի չափումն էլ առավել հետաքրքրում է ներկայացման ռեժիսորին: Նրա բեմադրության մեջ կա մի քանի ժամանակային շերտ:
Նախ՝ այստեղը և հիման է: Դերասանը անընդհատ ընդգծում է իր ներկայությունը բեմի վրա և հանդիսատեսին ցուցադրում է, թե ինչպիսին է ներկայացումն իր ներքին կառուցվածքով: Նա ակնհայտ է դարձնում հնարքը և բացահայտում է տեխնոլոգիաները: Հանդիսատեսի աչքի առաջ խշխշացնում է թուղթը՝ պատկերելով կրակի ճրթճրթոց, մի շշից մյուսի մեջ է լցնում ջուրը՝ իբր թե առուն է խոխոջում: Միաժամանակ, ՄքԲերնին ցույց է տալիս, որ ինքը գտնվում է Լոնդոնի իր բնակարանում և զրուցում է փոքրիկ դստեր հետ, որը ոչ մի կերպ չի կարողանում քնել: Հետո նա խոսում է «Պայծառափայլ Ամազոնուհին» գրքի հեղինակի հետ: Նրանց զրույցը ներկայացվում է ձայնագրությամբ: Եվ վերջապես ռեժիսորը պատկերում է Լորեն ՄքԻնթայրին՝ միկրոֆոնի միջոցով փոխելով իր ձայնը:
Ձայները շերտ-շերտ պառկում են միմյանց վրա, ստեղծելով ժամանակավոր բազմաձայնություն, որտեղ, ինչպես մարդու հիշողության մեջ, տարբեր տարիների դեպքերը խառվում են և հանգիստ գոյակցում կողք-կողքի:
Այս բեմադրության գլխավոր հնարքը ժամանակակից երկունկանոց տեխնոլոգիաներն են: Յուրաքանչյուր հանդիսատեսին տրվում է ականջակալ, բայց ոչ սինքրոն թարգմանության համար: Աշխատանքը ձայնի և նրա ուղղորդման հետ, ներկայացման կարևոր մասն է:
Ցուցադրելով նորագույն ստերեոհամակակարգը, կատարողը շնչում է և շշնջում է հանդիսատեսի մերթ աջ, մերթ ձախ ականջին, երբեմն ստիպելով ուսի վրայով ետ նայել, այնքան վառ էֆեկտային է ձայնի ներկայությունը տարածության կոնկրետ կետում:
Հետաքրքիրն այն է, որ բացահայտվելուց հետո, անգամ, այս բեմական հնարքները շարունակում են աշխատել և էֆեկտիվ մնալ: Դեռ ավելին: Հասկանալով, թե ինչպես է կառուցվել աճպարարությունը, հանդիսատեսը շարունակում է տրվել երևակայականին:
Տեղավորելով մի քանի տեղեկատվությունների հոսքի մեջ (գումարած սուբտիտրերը) հանդիսատեսի գիտակցությունը ստեղծում է լիամետրաժ, գունավոր և 3D ծավալով ֆիլմ:
Եվ ահա հանդիսատեսն իրեն զգում է արևադարձային անտառի կենտրոնում, լսում է թռչունների դայլայլ, միջատների կպչուն բզզոց, որոնցից ակամա խուսափելու ցանկություն է առաջանում, տարբեր անհայտ գազանների տագնապահարույց ճիչեր և այլն... Լորեն ՄքԻնթայրի հետ, մայորունա ցեղի մարդկանց հետքերով հանդիսատեսը կտրում է անանցանելի ջունգլին:
Նրանք չեն խոսում եվրոպական որևէ լեզվով, սակայն կարողանում են փոխանցել մտքերն առանց բառերի, իր տեսակի մեջ յուրահատուկ տելեպատիայի միջոցով: Ներկայացման գլխավոր հերոսը լսում է առաջնորդի ձայնը ուղղակի իր գլխի մեջ, իսկ հանդիսատեսներին նույնպես թվում է, որ պատմողի խոսքերը լսում են ոչ թե դրսից, այլ ծնվում են իրենց ներսում:
Տարբերությունն այն է, որ թատրոնն այդ էֆֆեկտներին հասնում է նոր տեխնալոգիաներով, իսկ մայորունա ցեղի մարդիկ կոչ էին անում հրաժարվել իրենց հետ միայն ավեր ու մահ բերող քաղաքակրթության ցանկացած պտուղից: Փորձելով ժամանակը ետ շրջել, նրանք գնում են դեպի սկիզբների սկիզբ և ճանապարհին ազատվում են քաղաքակրթույան այն իրերից, որոնք իրենց մոտ էին կուտակել ժամանակի ընթացքում:
Սպառողական հասարակության դեմ իր բողոքի բռնկմամբ գլխավոր հերոսը նույնպես ամեն ինչ քանդում ու փշրում է բեմի վրա և ահա մուրճը կախվում է բջջային հեռախոսի գլխին: Հանդիսատեսը շունչը պահած սպասում է՝ կհարվածի, թե ոչ: Եվ այդ պահին հնչում է զանգը...
Մարդը չի կարող ազատվել իր սովորություններից և կյանքը հեշտացնող տեխնալոգիաներից: Մենք չենք կարող ամեն ինչ զրոյի հավասարեցնել, վերադառնալ ակունքներին և հայտնվել այն վիճակում, ինչպիսին են մայորունա ցեղի մարդիկ: Սակայն գիտակցությունը, որ ինչ-որ տեղ այդպիսի մարդիկ գոյություն ունե, արդեն հուսադրում է, հույս է ներշնչում...