Ռոմեո Կաստելուչչիի «Դաֆնան» մեր օրերի բնակլիմայական օրակարգում03.16.2023
Այս օրերին Բեռլինի «Ունտեր դեն Լինդեն օպերայում ընթանում են Ռիխարդ Շտրաուսի «Դաֆնա» օպերայի ցուցադրությունները՝ իտալացի նշանավոր ռեժիսոր և նկարիչ Ռոմեո Կաստելլուչչիի բեմադրությամբ: Այդ մասին տեղեկացնում է «tagkur.am»–ը՝ հղում անելով «kommersant.ru»–ին։
Ավստրիացի մեծ կոմպոզիտորի ուշ շրջանի այս ստեղծագործությունը հաճախ չի բեմադրվում:
Կաստելլուչչիի բեմադրության մեջ գործողության սկզբից քիչ անց սկսում է ձյուն տեղալ, որն այդպես էլ շարունակվում է՝ ընդհուպ մինչև ներկայացման ավարտ: Սա պարզապես սցենոգրաֆիայի մասնավոր երևույթ չէ: Ձյունը տեղում է ձմեռային բնապատկերի մեջ, որն ընդգրկում է ողջ բեմը և անընդհատ փոփոխվում: Ծանր ձյունաբեր ամպերը մեկ ծածկում են ձյունե սպիտակ անապատը, մեկ՝ նահանջում՝ թույլ տալով, որ հեռվում երկինքը պարզվի ցերեկային կապույտով կամ արևամուտի և արևածագի դեղինով: Լույսը Կաստելլուչչիի բեմադրության մեջ արարում է առանձին հրաշագործություն:
Հին հունական առասպելապատման մեջ Դաֆնան նիմֆ է, որին հետապնդում է Ապոլոնը: Ջոզեֆ Գրեգորը այս երաժշտական թատերգության լիբրետոն գրել է հին հույն հեղինակ Օվիդիուսի «Մետամորֆոզներ» և Էվրիպիդեսի «Բաքոսուհիներ» ստեղծագործությունների մոտիվներով:
Ձյունը ձիթապտղի ծառերով և շոգ եղանակներով հայտնի Հունաստանում Կաստելլուչչիի ձեռամբ խորհրդանշում է, թերևս, մեր օրերի բնակլիմայական օրակարգը: Իսկ այն ենթադրվող հանգամանքը, որ ռեժիսորը օպերայի գործողությունների վայրը տեղափոխել է Սիբիր կամ ձյունով առատ այլ աշխարհագրական գոտի, ժխտվում է օպերայի միջնամասում, երբ համատարած սպիտակ ծածկոցի տակից հանկարծ երևում է հունական ճարտարապետական կառույցի ֆրիզը:
Կաստելլուչչին խոսում է ոչ այնքան գլոբալ ցրտի մասին; Նրա ձմեռն, ակնհայտ է, որ մշակույթի ձմռանն ուղղված ակնարկ է: Երկրային կրքերից դեպի բնույթյունը փախչող Դաֆնան, ինչպես և բեմադրության բոլոր մյուս կերպարները, հայտնվում է ձմեռային տաք հագուստներով և իր առաջին իսկ արիայի ժամանակ կիսամերկանում է՝ մնալով միայն ներքնազգեստով։ Նա եղանակին անհամապատասխան այդ վիճակում մնում մինչև օպերայի ավարտը: Հովիվ Լևկիպը փորձում է նրան հագցնել վերարկու, սակայն Դաֆնայի համար ցուրտ չէ, նա գրկում ու սեղմվում է ծառի բնին, որը հրաշքով պահպանվել է ձյունե անապատում: Ընդ որում ծառը միակը չէ, որը ձգում է Դաֆնային:
Կաստելլուչչիի Դաֆնան փախչում ժամանակակից սոցիումից, որտեղ անհաջողակ Լևկիպը շատ քիչ բանով է տարբերվում կյանքի տեր Ապոլոնից...
Բեմադրության գունեղ, հանելուկային և գեղեցիկ տեսարաններից մեկն այն է, երբ իբրև աստվածային ուղերձ վերևից ցած է իջնում Թոմաս Էլիոտի «Անպտուղ հողը» պոեմի առաջին հրատարակության հսկայական կազմը: Այդ գիրքը, որ լիքն է հղումներով և տարբեր ժամանակաշրջանների մշակութային գաղտնագրերով, ըստ Կաստելլուչչիի «եվրոպական քաղաքակրթությունը ցուցադրում է վերքերի մեջ»:
Գրքի կազմը ուղղակի ծանրությամբ ճնշում է Դաֆնայի ուսերը, սակայն նա կարողանում է դիմանալ:
Օպերայի ավարտին Դաֆնան ձեռքերով փորում էսեփական գերեզմանն ու այս այն կողմ է ցրում ձյունակույտը և սառած հողը: Նա աստիճանաբար անհետանում է բեմի ընդերքում, իսկ նրա փորած հողից ծառն արմատներով բարձրանում է՝ վերև և կախվում խավար տարածության մեջ, որտեղ, վերջ ի վերջո, ձյուն այլևս չի տեղում:
Լուսանկարն՝ ըստ հղման աղբյուրի։
Այս թեմայով այլ հղումներ-1
Այս օրերին Բեռլինի «Ունտեր դեն Լինդեն օպերայում ընթանում են Ռիխարդ Շտրաուսի «Դաֆնա» օպերայի ցուցադրությունները՝ իտալացի նշանավոր ռեժիսոր և նկարիչ Ռոմեո Կաստելլուչչիի բեմադրությամբ: Այդ մասին տեղեկացնում է «tagkur.am»–ը՝ հղում անելով «kommersant.ru»–ին։
Ավստրիացի մեծ կոմպոզիտորի ուշ շրջանի այս ստեղծագործությունը հաճախ չի բեմադրվում:
Կաստելլուչչիի բեմադրության մեջ գործողության սկզբից քիչ անց սկսում է ձյուն տեղալ, որն այդպես էլ շարունակվում է՝ ընդհուպ մինչև ներկայացման ավարտ: Սա պարզապես սցենոգրաֆիայի մասնավոր երևույթ չէ: Ձյունը տեղում է ձմեռային բնապատկերի մեջ, որն ընդգրկում է ողջ բեմը և անընդհատ փոփոխվում: Ծանր ձյունաբեր ամպերը մեկ ծածկում են ձյունե սպիտակ անապատը, մեկ՝ նահանջում՝ թույլ տալով, որ հեռվում երկինքը պարզվի ցերեկային կապույտով կամ արևամուտի և արևածագի դեղինով: Լույսը Կաստելլուչչիի բեմադրության մեջ արարում է առանձին հրաշագործություն:
Հին հունական առասպելապատման մեջ Դաֆնան նիմֆ է, որին հետապնդում է Ապոլոնը: Ջոզեֆ Գրեգորը այս երաժշտական թատերգության լիբրետոն գրել է հին հույն հեղինակ Օվիդիուսի «Մետամորֆոզներ» և Էվրիպիդեսի «Բաքոսուհիներ» ստեղծագործությունների մոտիվներով:
Ձյունը ձիթապտղի ծառերով և շոգ եղանակներով հայտնի Հունաստանում Կաստելլուչչիի ձեռամբ խորհրդանշում է, թերևս, մեր օրերի բնակլիմայական օրակարգը: Իսկ այն ենթադրվող հանգամանքը, որ ռեժիսորը օպերայի գործողությունների վայրը տեղափոխել է Սիբիր կամ ձյունով առատ այլ աշխարհագրական գոտի, ժխտվում է օպերայի միջնամասում, երբ համատարած սպիտակ ծածկոցի տակից հանկարծ երևում է հունական ճարտարապետական կառույցի ֆրիզը:
Կաստելլուչչին խոսում է ոչ այնքան գլոբալ ցրտի մասին; Նրա ձմեռն, ակնհայտ է, որ մշակույթի ձմռանն ուղղված ակնարկ է: Երկրային կրքերից դեպի բնույթյունը փախչող Դաֆնան, ինչպես և բեմադրության բոլոր մյուս կերպարները, հայտնվում է ձմեռային տաք հագուստներով և իր առաջին իսկ արիայի ժամանակ կիսամերկանում է՝ մնալով միայն ներքնազգեստով։ Նա եղանակին անհամապատասխան այդ վիճակում մնում մինչև օպերայի ավարտը: Հովիվ Լևկիպը փորձում է նրան հագցնել վերարկու, սակայն Դաֆնայի համար ցուրտ չէ, նա գրկում ու սեղմվում է ծառի բնին, որը հրաշքով պահպանվել է ձյունե անապատում: Ընդ որում ծառը միակը չէ, որը ձգում է Դաֆնային:
Կաստելլուչչիի Դաֆնան փախչում ժամանակակից սոցիումից, որտեղ անհաջողակ Լևկիպը շատ քիչ բանով է տարբերվում կյանքի տեր Ապոլոնից...
Բեմադրության գունեղ, հանելուկային և գեղեցիկ տեսարաններից մեկն այն է, երբ իբրև աստվածային ուղերձ վերևից ցած է իջնում Թոմաս Էլիոտի «Անպտուղ հողը» պոեմի առաջին հրատարակության հսկայական կազմը: Այդ գիրքը, որ լիքն է հղումներով և տարբեր ժամանակաշրջանների մշակութային գաղտնագրերով, ըստ Կաստելլուչչիի «եվրոպական քաղաքակրթությունը ցուցադրում է վերքերի մեջ»:
Գրքի կազմը ուղղակի ծանրությամբ ճնշում է Դաֆնայի ուսերը, սակայն նա կարողանում է դիմանալ:
Օպերայի ավարտին Դաֆնան ձեռքերով փորում էսեփական գերեզմանն ու այս այն կողմ է ցրում ձյունակույտը և սառած հողը: Նա աստիճանաբար անհետանում է բեմի ընդերքում, իսկ նրա փորած հողից ծառն արմատներով բարձրանում է՝ վերև և կախվում խավար տարածության մեջ, որտեղ, վերջ ի վերջո, ձյուն այլևս չի տեղում:
Լուսանկարն՝ ըստ հղման աղբյուրի։
Այս թեմայով այլ հղումներ-1
 28.11.jpg)
.jpg)