«Սա ոչ թե «Ճայ» է, այլ՝ «Որսացու թռչուն» » սրամտել է մի քննադատ02.24.2020
Մոսկվայի Չեխովի անվան գեղարվեստական թատրոնում (МХТ) բացվել է «Ճայը: Վերաբեռնում» խորագրով ցուցահանդես, որտեղ ներկայացված են տարբեր ժամանակներում այս թատրոնում իրականացված «Ճայը» պիեսի 4 բեմադրություններին վերաբերող լուսանկարներ, փաստաթղթեր, հագուստներ, մանրակերտեր, ազդագրեր: Այդ մասին տեղեկացնում է «taglur.am»-ը՝ հղում անելով «teatral-online.ru»-ին:
2020թ.-ին МХТ-ն նշում է Չեխովի ծննդյան 160-ամյակը պրեմիերայով: Այստեղ լիտվացի ռեժիսոր Օսկարաս Կորշունովասն ավարտին է հասցնում ռուս դասականի հայտնի պիեսի նոր բեմադրությունը: Չեխովյան «Ճայի» նոր ընթերցումը ներկայացնելուց առաջ անցկացվող «թեմատիկ» ցուցահանդեսՆ անդրադառնում է պիեսի բեմականացման պատմությանը, որը ընդգրկում է 1898թ.-ից մինչև 2020թ.-ն:
«Ճայի» հետաքրքիր ռեժիսորական ընթերցումներից մեկը առաջին բեմադրությունն է, որն իրականցրել են Կոնստանտին Ստանիսլավսկին և Նեմիրովիչ-Դանչենկոն ՝ 1898թ.-ին: Մինչև փորձերն սկսելը նրանք թատերախմբի հետ մանրամասն քննարկել են ստեղծագործությունը՝ շեշտը դնելով Չեխովի դրամատուրգիայի նորարարության վրա:
Չեխովյան այս ստեղծագործությունը հեշտ ճակատագիր չի ունեցել: Այն առաջին անգամ բեմադրվել է Սանկտ-Պետերբուրգի Ալեքսանդրինյան թատրոնում և ավարտվել ձախողմամբ: «Սա ոչ թե «Ճայ» է, այլ՝ «Որսացու թռչուն» » սրամտել է ժամանակի քննադատներից մեկը: Այդ երեկո Չոխովը հանդիսասրահից հեռացել է ետնաբեմ և եզրակացրել. «Հեղինակը ձախողվեց»:
Պիեսը Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոնում բեմադրելու գաղափարը ծնվել է Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի մոտ: Թատրոնը որոշել է գնալ ռիսկի և... չի սխալվել...
Ստանիսլավսկու և Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի համատեղ ռիսկն ու աշխատանքը իսկական հաղթանակ է արձանագրել: Ավելին, այս բեմադրությունից հետո Ճայի պատկերը թատերախմբի որոշմամբ դարձել է МХТ-ի խորհրդանիշը:
Ի դեպ, «Ճայի» մոսկովյան այս բեմադրության դեկորացիաները ստեղծվել են հայ մեծ նկարիչ Վարդգես Սուրենյանցի նկարչական ձևավորմամբ: Այդ առթիվ պահպանվել է Չեխովի դիմումը հայ նկարչին, որին նա ասել է. «Հարգելի՛ Վարդգես Ակոպովիչ, համոզված եմ, որ հենց Դուք պետք է պատկերազարդեք «Ճայը» ներկայացումը: Ինձ համար շատ կարևոր է»:
1898թ.-ի պրեմիերայի հաջողությունը, որի մեջ կարևոր դերակատարություն ունեցավ նաև Սուրենյանցի ստեղծագործական ներդրումը, ստացավ նաև յուրահատուկ շարունակություն: Վարդգես Սուրենյանցին հանձնարարվեց ստեղծել նաև թատրոնի խորհրդանիշը: Հայ նկարիչը հաջողությամբ լուծեց նաև այդ խնդիրը: Նա ստեղծեց խորհրդանիշ ճայի պատկերը, որն այսօր էլ զարդարում է Մոսկվայի Չեխովի անվան գեղարվեստական թատրոնի գլխավոր բեմի վարագույրը, բացի այդ, ճայի պատկերով թողարկվում է կրծքանշան, որով պարգևատրվում են թատրոնի լավագույն աշխատակիցներն ու դերասանները:
«Ճայի» տարբեր ժամանակներում իրականացված բեմադրությունների մթնորտի մեջ ցուցահանդեսի այցելուներին ներքաշելու համար ստեղծվել է յուրահատուկ ձայնային շարք, որի մեջ օգտագործվել են արխիվային հազվադեպ նյութեր՝ լեգենդար ռեժիսորների հետ հարցազրույցների ձայնագրություններ:
2020թ.-ին МХТ-ն նշում է Չեխովի ծննդյան 160-ամյակը պրեմիերայով: Այստեղ լիտվացի ռեժիսոր Օսկարաս Կորշունովասն ավարտին է հասցնում ռուս դասականի հայտնի պիեսի նոր բեմադրությունը: Չեխովյան «Ճայի» նոր ընթերցումը ներկայացնելուց առաջ անցկացվող «թեմատիկ» ցուցահանդեսՆ անդրադառնում է պիեսի բեմականացման պատմությանը, որը ընդգրկում է 1898թ.-ից մինչև 2020թ.-ն:
«Ճայի» հետաքրքիր ռեժիսորական ընթերցումներից մեկը առաջին բեմադրությունն է, որն իրականցրել են Կոնստանտին Ստանիսլավսկին և Նեմիրովիչ-Դանչենկոն ՝ 1898թ.-ին: Մինչև փորձերն սկսելը նրանք թատերախմբի հետ մանրամասն քննարկել են ստեղծագործությունը՝ շեշտը դնելով Չեխովի դրամատուրգիայի նորարարության վրա:
Չեխովյան այս ստեղծագործությունը հեշտ ճակատագիր չի ունեցել: Այն առաջին անգամ բեմադրվել է Սանկտ-Պետերբուրգի Ալեքսանդրինյան թատրոնում և ավարտվել ձախողմամբ: «Սա ոչ թե «Ճայ» է, այլ՝ «Որսացու թռչուն» » սրամտել է ժամանակի քննադատներից մեկը: Այդ երեկո Չոխովը հանդիսասրահից հեռացել է ետնաբեմ և եզրակացրել. «Հեղինակը ձախողվեց»:
Պիեսը Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոնում բեմադրելու գաղափարը ծնվել է Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի մոտ: Թատրոնը որոշել է գնալ ռիսկի և... չի սխալվել...
Ստանիսլավսկու և Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի համատեղ ռիսկն ու աշխատանքը իսկական հաղթանակ է արձանագրել: Ավելին, այս բեմադրությունից հետո Ճայի պատկերը թատերախմբի որոշմամբ դարձել է МХТ-ի խորհրդանիշը:
Ի դեպ, «Ճայի» մոսկովյան այս բեմադրության դեկորացիաները ստեղծվել են հայ մեծ նկարիչ Վարդգես Սուրենյանցի նկարչական ձևավորմամբ: Այդ առթիվ պահպանվել է Չեխովի դիմումը հայ նկարչին, որին նա ասել է. «Հարգելի՛ Վարդգես Ակոպովիչ, համոզված եմ, որ հենց Դուք պետք է պատկերազարդեք «Ճայը» ներկայացումը: Ինձ համար շատ կարևոր է»:
1898թ.-ի պրեմիերայի հաջողությունը, որի մեջ կարևոր դերակատարություն ունեցավ նաև Սուրենյանցի ստեղծագործական ներդրումը, ստացավ նաև յուրահատուկ շարունակություն: Վարդգես Սուրենյանցին հանձնարարվեց ստեղծել նաև թատրոնի խորհրդանիշը: Հայ նկարիչը հաջողությամբ լուծեց նաև այդ խնդիրը: Նա ստեղծեց խորհրդանիշ ճայի պատկերը, որն այսօր էլ զարդարում է Մոսկվայի Չեխովի անվան գեղարվեստական թատրոնի գլխավոր բեմի վարագույրը, բացի այդ, ճայի պատկերով թողարկվում է կրծքանշան, որով պարգևատրվում են թատրոնի լավագույն աշխատակիցներն ու դերասանները:
«Ճայի» տարբեր ժամանակներում իրականացված բեմադրությունների մթնորտի մեջ ցուցահանդեսի այցելուներին ներքաշելու համար ստեղծվել է յուրահատուկ ձայնային շարք, որի մեջ օգտագործվել են արխիվային հազվադեպ նյութեր՝ լեգենդար ռեժիսորների հետ հարցազրույցների ձայնագրություններ: